Changes

Newer edit →

Directory:Logic Museum/Albertus Magnus: Commentary on the Metaphysics/Book III/Tractatus ii (view source)

Revision as of 19:19, 30 October 2009

110,143 bytes added , 19:19, 30 October 2009

New page: TRACTATUS II DE DISPUTATIONE QILESTIONUM INDUGTARUM. CAPUT I. De disputatione primm qu&stionis et quartss. Text et com. Disputando autem de quaestionibus in unUw°Tei ductis, non eumdem te...

TRACTATUS II
DE DISPUTATIONE QILESTIONUM INDUGTARUM.
CAPUT I.
De disputatione primm qu&stionis et quartss.
Text et com. Disputando autem de quaestionibus in
unUw°Tei ductis, non eumdem tenebimus ordinem,
scienuaram sec^ coniungemus ^as quarum ad invicem
nerTcaufa m&nifestatur determinatio. Primum igi
rumianP9CU~ ^ur dispylemus de quibus in primis dixi
mus, scilicet utrum unius vel pluriura
scientiarum sint omnia genera causarum
quae speculandae sunt? Et quia logice dis
putabimus, et logici est inquisitive pro
cedere, quaeramus quomodo erit unius et
eiusdem scientiae principia cognoscere
quae non sunt contraria existentia ? In
Analyticis enim posterioribus determi
natumest1, quod una scientia quae est
unius generis subiecti, et quaecumque
considerantur in scientia, per divisionem
contrarium exeunt a genere illo. Quae
11 Posteriorum Analyticorum, tex. et com.
cumque igitur per divisionem contrariorum non reducuntur ad genus unum, non sunt considerata in scientia una. Genera autem causarum, licet diversa sunt, non tamen per modum huiusmodi contrariorum reducuntur ad genus unum. Non igitur una de ipsis est scientia: quia omnium huiusmodi contrariorum est scientia una, et non aliorum, ut per se patet in omnibus.
Amplius cum una scientia sit de ente aliquo uno secundum genus, facile est videre quod non omnis scientiae considerare de omnibus generibus causarum: quiamulta sunt de numero existentium quibus non omnia insunt genera causarum. Quo namque modo possibile est causam quae est motus principium sive movens, quae vocatur efficiens, inesse his quae sunt immobilia ? et cum omne quod participat bonum, non participat ipsum nisi exeundo ad finem motus qui est appetitus eius quod movetur appetita perfectio, quomodo possibile est inesse boni naturam in his quae sunt immobilia ? Omne enim quod secundum se et sui naturam bonum est, finis est: et secun. dum quod est finis et ultimum appeti
43.
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
141

turn, est causa: etideo, sicut iam ante (liximus, illius causa, et propter illud Hunt et sunt omnia caetera. Non enim loquimur hic de puro et primo bono, quod secundum quod ait Plato, per subntantiam est bonum. Nec loquimur de bono quod secundum supposita cum ente convertitur: hoc enim eo quod a bono est, boni sumit rationem, quia boni est bona adducere. Nec potest intelligi, quod non est bonum quod ab eo bono est, quod essentialiter bonum, et quod non aliud disponit ad causandum nisi bonitas. Causa enim prima quia bona est, diffundit causata. Et ideo omnia quae ab ipso sunt, bona sunt: quia prima bonitatis ratio, quantum possibile est resultat in ipsis. Sed nos hic non de tali loquimur bonitate, sed de eo quod est ex ultimo et optimo quod res appetit ab ipsa: haec enim est finis. Finis autem talis in quid est appetitus et cuius causa fit totum quod fit, est finis actus et complementi cuiusdam. Omnis enim talis actus est cum motu, quia est ultimum motus. Ergo tale principium boni et finis non convenit esse in immobilibus. Nec in talibus convenit aliquid esse autoagatum, hoc est, per se bonum in quantum huiusmodi sunt. Propter quod in signum huius etiam in mathematicis nihil ostenditur per eam causam quam finalem vocamus. Non enim in mathematicis est demonstratio aliqua, eo quod melius aut deterius sit aliquid. Nec omnino ullus raathematicorum talium alicuius reminiscitur causarum: quia nulla conclusionum mathematicarum posset concludi. Quae enim separantur, secundum formam et rationem separantur: secundum finem autem et efficientem et materiam semper volunt esse concepta et coniuncta, et non separata. Propter quod etiam sophistarum quidam, ut Aristippus, causam in genere causarum po~ nere praeneglexit: opinatus est enim omnia causari naturalia mathematicis, sicut et multi alii: in mathematicis autem non videns eam, etiam in aliis dixit non
inesse hanc causam: sed casu fieri ea quae fiunt. In aliis autem artibus illiberalibus quae mechanicae. vocantur, ut est tectonica sive aedificativa, et coriaria, dicit omnia dici ita quod aliquid in eis est melius et aliquid vilius sive deterius: matheraaticas autem scientias nullam de bonis vel de malis rationem facere. Ex his igitur patet non esse unam aliquam scientiam de particulari ente tractantem, quae de omnibus inquirat generibus causarum.
Sed si propter hoc dicatur, quod soientiae considerantes diversitates causarum sunt plures, ita quod diversa principia sive causae sint attributae diversis scientiis, sicut mathematicis attribuitur forma per quam demonstrant, et physicis movens et materia per quam specialiter demonstrantur physica, et isti scientiae attribuitur ultimus finis et forma principalis: tunc antequam ad istam disputemus, oportet nos quartam superius motam hic inducere quaestionem: quia ex eius determinatione dependet determinatio quaestionis primae. Quaeramus igitur, si di cfis^vIrd?. versis scientiis speculativis diversae attri ufsScoSe" buuntur causae, quae illarum scientiarum ^Yuaruuif85 dicenda est sapientia illa quae hic quaeri |£^nlTe"t tur, aut quis illorum Philosophorum est saPienlia • maxime sciens rem quamcumque de qua quaeritur habentium causas illas quibus causae attribuuntur ? Aliquando enim contingit uni et eidem inesse omnes quatuor modos causarum, sicut domus causa unde motus sive movens, formaliter quidem movens est ars tectonica, efficienter autem movens est aedificator. Cuius vero causa sit sive finis est operatio sive utilitas domus, sicut operire a caumate et a pluviis. Materia vero domus est terra, lapides, et ligna. Species vero sive forma domus est ratio, quaedat esse et rationem quae est figura in talibus artificiatis. Nec potest esse, quod per quamlibet istarum causarum notificata equaliter sciatur. Quaeramus igitur, si diversis scientiis diversa attribuuntur genera illa causarum, quam ipsarum scientiarum secundum
142
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

dudum a nobis de sapientia et sapiente in primo libro determinata decet vocare sapientiam ? Cum enim sapiens sit qui causam cognoscit, quia doctissimum causarum sapientem esse dicimus, videtur quamdam rationem habere quamlibet scientiam vocari sapientiam, quae docet per aliquam causam.
Sed haec omnia facile determinantur, si considerantur in modo causarum quas considerant scientiae theoricae: in quantum enim causa considerata in scientia senior est et prior, in tantum est principalior, et ipsa et scientia quae eam considerat: et hoc est cuius veluti servientes et famulantes existentes alias scientias quae famulantes causas considerant, non convenit contradicere, sed in omnibus obedire et famulari. Talis autem iuste est, qui est ultimi finis et boni eius quod totius universalitatis est bonum: huius enim causa sicut ducis et ordinantis tiunt omnia caetera Ad hoc enim famulatur efliciens et materia et forma omnis, et ad hoc bonum ordinatur omne quod est in prima universitatis causa sicut in duce exercitus, sicut saepius diximus: et ideo cum ista scientia principaliter consideret hunc finem, ipsa erit vocata sapientia. In quantum vero haec eadem sapientia est primarum causarum, sicut in ante habitis determinatum est, et in quantum diffinita est esse eius quod maxime scibile est, secundum suam naturam maxime etiam faciens scire: sic etiam post considerationem ultimi finis, erit etiam considerativa substantiae quae est forma et quidditas rerum. Cum enim multis modis aliquis idem sciat, magis quidem dicimus scire eum qui per demonstrationem rem illam in ipso esse formali quid ipsa res est secundum substantiam, quae quid est et propter quid dicit, quam qui non novit rei substantiate esse. Et horum et eorumdem qui sic diversimode per diversa noverunt rem, dicimus alium alio magis et certius nosse, in quantum novit per formam priorem, sed maxime ilium nosse dicimus, qui
novit primum quid est. Non autem dicimus ilium maxime nosse, qui novit accidentia rei, sicut qui novit quanta, et qualis est, aut quid facere, aut quid pati apta nata sit. Amplius et in aliis speculativis scientiis, quae non adeo post formas considerant sicut ista: tunc putamus scire ea quae singularia sunt, hoc est, determinati entis accidentia, quorum smnt mathematicae demonstrationes, quando scimus formaliter quid est, sicut patet ex ultimo secundi Geometrise, Si enim quaeramus, quid est tetragonizare ? hoc est altera parte longiori quadrangulo et dato trigono aequum quadratum describes ? Dicemus, quia mediae intentionis proportio inter latus longius et brevius, dat lineam quae in se ducta tale describit quadratum: et huius causa est formalis talis aequalitatis quadrati. Similiter est in aliis omnibus demonstrabilibus. Igitur ista scientia princeps erit ex consideratione nobilissimi finis, et certissima ex consideratione formae quae principalis et vera rei quidditas est. Hoc enim est principium substantiae in eo quod substantia est entis in eo quod ens, sicut saepius dictum est. Considerat haec scientia etiam efficientem, sed non ita principaliter: sed considerat moventia prima et facientia. Et considerat ultimo loco materiam secundum redditionem in substantiam et ens. Et considerat omnes causas: eo quod est de ente, et id quod consequitur ad ens in quantum est ens, et causa vel causatum: quia omne ens vel est causa vel causatum. Et sic prima quaestio est determinata: quia causa et causatum sunt generis subiecti huius scientiae quod est ens. Nec tamen sic uniuntur tanlum quae sunt unius scientiae, sed potius eiusdem scientiae sunt quae sunt ad finem ultimum unum, qui est finis illius scientiae, sicut patet in medicina quae scientia una est, et omnia considerat quae sunt ad sanitatem quocumque modo, aut iudicandam, aut faciendam, aut conservandam, et sic de aliis. Et sic etiam ista scientia de omni
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
143

bus causis ultimo fini famulantibus. Est igitur vocata sapientia, quia doctissima cuusarum est: et est princeps, quia finis oius intus est et sciendi: igitur et certisniina propter quidditatis primae considerutionem.
Physica vero etiam considerat causas omnes, ut in secundo diximus Physicorum: sed quia principaliter est circa generationes et actus sive actiones geneueratorum et generantium proprias, et circa omnem quam cognoscimus ex sensibiliter agentibus transmutationem, principaliter considerat motus principium quod vocatur causa movens: eo quod motus secundum sui primam causam et rationem est actus moventis: principium autem sic movens est in modo causalitatis oppositum fini: eo quod sic movens famulatur ad finem: hoc enim movens physicum movetur dum movet, et dum agit patitur: quorum nihil convenit fini ultimo, propter quod est quidquid est et fit quidquid fit, et cui nihil contradicit ex omnibus causis, sed omnes coaptant se ad serviendum sibi. Quapropter videbitur alterius esse scientist harum causarum singulas speculari principaliter: quoniam physicus principaliter considerat quoddam movens et materiam, et secundario considerat formam et finem: nec considerat nisi quamdam formam, cum motu et materia scilicet concept am, et quemdam finem qui est ultimum transmutationis et motus: mathematicus autem principaliter considerat quamdam formam cum quantitate conceptam, licet a motu et materia sensibili separatam: primus autem Philosophus considerat simpliciter finem rei quae simpliciter est forma principaliter, et considerat movens immobile, et materiam secundum quod est aliqua substantia. Consideratio igitur causarum aeque principaliter de qualibet causa accepta, diversarum est scientiarum. Sed si principaliter et secundario accipiatur, tunc est sapientiae primae simpliciter, et phy
sicae secundum quemdara modum, ut patet ex inductis.
CAPUT II.
De disputatione secundae et tertiw qusestionis, et qusestionis septimw quae est affinis cum tertia.
Consequenter autem disputabimus ad ea quae secundario quaesita sunt: non enim de causis quae sunt essendi principia tantum, quaeritur, sed et de principiis demonstrativis non propriis quae sunt cuiuslibet scientiae propriae, sed de universalibus et primis, quae et dubitatio est, utrum alicuius unius scientiae determinatae est notificare et certificare de omnibus illis aut plurium. Dico autem principia demonstrationis opiniones, hoc est, conceptiones communes demonstrativas ideo notatas, quia ipsae sunt ex quibus omnes demonstrant, et non propriae alicuius earum, ut omne necessarium est affirmare aut negare, et impossibile aliquid simul in eodem tempore et secundum idem esse et non esse. Et non solum quaeritur hic quod dictum est in secunda praeinducta quaestione, sed quaeritur etiam, utrum harum omnium dignitatura sit una et eadem scientia cum scientia substantiae vel alia? Et si detur ab aliquo, quod tamen irrationabile est, quod non est una scientia de substantia et dignitatibus demonstrationis, tunc quaeretur quam illarum oportet appellare eam sapientiam quae nunc a nobis quaesita est, hoc est, philosophiam primam ? et non erit assignare quod inevitabiliter prima philosophia est quae est de primo et principali ente, ad quod sicut ad causam et substantiam reducuntur omnia alia: et eadem necessitate convincitur prima philosophia esse, quae est de pri
Text. et com,
4. Utrura unius scientiae, an plurium sit considerare principia demonstratenis ? Et si unius, utrurn illius quae considerat substantiam, an alterius? Et si alterius. quam illarum oportet
appellare sapientiam ?
144
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

mis ex quibus omnia sciuntur, et non secundum unum quodlibet ipsorum habetur scientia per ipsa, sicut patet in acceptione sapientiae et sapientis in scientia primi libri.
Disputemus ergo de prima parte quaestionis, dicentes opponendo, quod unius scientiae esse cognoscere de omnibus principiis demonstrationum, non est rationabile. Cum enim in illa sint ex quibus omnes demonstrant, quid magis geometriae est de his certificare, quam qualiscumque alterius scientiae universalis vel particularis de his est obaudire quid certitudinis est in eis ? Similitudine enim una se habet, qualiscumque scientia dicatur stabilire debere eas, hoc supposito quod dictum est, quod illa principia sunt ex quibus omnes demonstrant: quia hoc dato, omnes procedunt ex eis, et nulla certificat ea per demonstrationem: omnium vero scientiarum, ita quod cuilibet cognoscere de huiusmodi dignitatibus non convenit, eo quod quaelibet scientia secundum se sumpta utitur eis et non certificat eas. Et ad istam disputationem alteram partem huius quaestionis oportet inducere: sic enim nullius aliorum ens particulare mathematicum vel physicum scientium est certificare de dignitatibus dictis ita universaliter, nec ipsas substantias secundum quod substantias sunt cognoscentes, circa propriam de eis certitudinem cognoscere per demonstrationem: eo quod et ipse qui substantias cognoscit, procedit ex eis et supponit eas. Similiter autem natura earum demonstration! repugnat. Qua via enim demonstrations erit scientia, qui effectus demonstrationis est de talibus dignitatibus? Cum enim omnis demonstrate primum per se demonstret inesse subiecto, nos etiam nunc sine demonstration novimus per se quid cuilibet insit subiecto in dignitatibus: eo quod per se notae sint: et omnes artes aliae ab ista sapientia utuntur eis ut per se notis. Ad oppositum autem huius obiicitur. Si enim dicatur quod de huins
modi dignitatibus est aliqua demonstrativa scientia, oportet quod illa sit alicuius generis subiecti. Omnis enim scientia demonstrativa exigit aliquod genus subiectum, et quaedam habet sicut passiones quae subiecto probantur inesse: quaedam autem habet dignitates illorum ex quibus procedit, cum passiones subiecto inesse demonstrat. Nam impossible est de omnibus esse demonstrationem. Omnem enim demonstrationem necesse est de aliquibus subiectis sive circa aliquid et aliquorum quae inesse probantur, et ex aliquibus confessis et notis dignitatibus. Sic igitur convenit unam esse scientiam demonstrativam de his quibus utuntur scientiae omnes dignitatibus, tunc necessario ex syllogismo accidit omnium esse genus unum de quo fit illa scientia. Omnes enim particulars demonstralivae de quocumque ente sint, utuntur ipsis dignitatibus. Et haec quidem vera est demonstralio primae partis quaestionis, quod una est scientia quae est unius subiecti non determinati de ipsis: et haec est ipsa quae est de ente secundum quod ens in quantum ens consequens est principium demonstrationum, licet antecedathoc ens vel illud: et tamen haec scientia non per viam demonstrationis ostensivae certificat de ipsis, sed potius deducendo ad impossibile eum qui posuit horum contraria principiorum.
Sed hic positive quaeritur altera pars quaestionis, utrum sit ista scientia eadem vel alia ab ea quae est de primo ente quod est substantia ? Si enim alia est scientia quae est de substantia, et quae est de dignitatibus his, tunc superius diximus quae est earum principalior, et quae earum est prior. Universaliter enim et maxime principia et prima aliorum sunt dignitates, et similiter universaliter et maxirae principium omnium est substantia. Si igitur primi Philosophi qui considerat substantiam, non est de dignitatibus specierum veritatem et falsitatem quaerere et sta
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
143

bilire eas, cuius ergo erit? sicut enim in ante habitis saepius dictum est, de dignitatibus quibus utuntur omnes, oportet ab aliquo slabiliri: aut oportet quod omnes ex dubiis procederent.
p **•»• Et tunc oportet nos tantum inducere m **m nuaestionem, utrum scilicet totaliter sive p»«»H universaliter una scientia est omnium p»tt substantiarum, sicut in ultima parte qusestionis praeinductae supponi videtur, aut sunt de substantiis scientiae plures ? Siquidem ergo dicatur, non de omnibus substantiis est una scientia, tunc quaeratur cuius substantiae est scientia ista philosophia prima quae certificat dignitates, et non erit assignare. Si autem detur de omnibus substantiis esse scientiam unam, hoc non videtur rationabile esse: quia secundum hoc una scientia demonstrativa esset de omnibus per se existentibus, et de accidentibus propriis sive praedicatis quae sunt in eis, quod est impossible: quia substantia communis quae subiectum est scientiae, non scitur nisi per divisionem: eo quod non habet prius et posterius: partes autem per divisionem acceptae per diffinitionem notificantur: sed accidentia sequuntur inesse substantiis per coll ectionem syllogisticam, quae est demonstrate propter quid: et veteres Peripatetici artem logices diviserunt in artem dividendi et diffiniendi et colligendi. Non igitur una et eadem scientia videtur esse de substantiis et dignitatibus. Siquidem autem demonstrativa omnis npeculatur singularia, hoc est, propria accidentia, et concludit hoc ex communibus opinionibus sive conceptionibus animi, quas quilibet probat auditas, videbitur iterum una esse scientia de his. Nam hoc modo in subalternis scientiis circa demonstrationem, quia de omnibus subiectis eiusdem generis et accidentibus et dignitatibus est unius scientiae cognoscere, similiter in subalternantibus propter quid et ex quibus aliae probant,
VI
est etiam unius, sive siteiusdem, sive alterius, sicut alterae, sicut subalternans et subalternata: sive ergo haec scientia speculetur accidentia in propter quid, sive speculetur ex his in scientia quia, semper de accidentibus et substantiis et dignitatibus est scientia una in communi. Est igitur Veritas, quod scientia de dignitatibus et de substantia quae est primum ens, est una, sicut diximus: et scientia de omni substantia secundum quod reducitur in substantiam primam, est una. Substantia autem prima est illa quae simpliciter est accepta secundum separata substantiae principia, non concepta cum quantitate et sensibili materia: haec enim est causa et subiectum substantiae conceptae, sicut saepius iam patuit per ante dicta: hoc enim modo nihil prohibet corruptibilium et incorruptibilium esse genus unum, quod est principium in uno quidem existens per se, in aliis autem per analogiam ad illud: et tunc subiectum hoc convenit scientiae propriae: et cum una scientia communis dicto modo sit de inductis, non enim est unus modus scieridi de ipsis, sed quaedam divisione, quaedam autem diffinitione, quaedam vero demonstrative sciuntur: quia nihil prohibet multos esse modos sciendi in una scientia eorum quae diversimode sunt in ipsa, sicut subiectum et partes subiecti et passiones.
Amplius autem quod septimo quaere Text, et com. batur, nunc tractandum, quia ex dictis utrum haec
... . . . scientia sit
facile accipit determmationem: et hoc solum circa
. , ,i IT • substantias?
est, utrum theona lllius scientiae est solum circa substantias subiectas, aut est circa ea quae accidunt substantiis? Dico autem exemplificando, sicut si solidum sive dimensio corporis substantia subiecta quaedam, ut aliqui dixerunt, esse ponatur, et similiter lineae et superficies, tunc quaeritur utrum unius et eiusdem scientiae est ea cognoscere et accidentia propria quae accidunt circa unumquodque istorum generum subie
10
146
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

Text, et com.
8. Utrum solae substantiae sensibiies inveniantur? Et supposito quoa sint aiiquae substantiae praeter sensibiies, utrum illae sint unius generis?
ctorum, de quibus quidam ostendunt accidentia mathematica, aut alterius scientiae esse cognoscere subiecta, et alterius accidentia. Nam si detur quod eiusdem scientiae est utrum que istorum, cum una scientia sit eiusdem demonstrationis effectus, non erit sola demonstratio per diffinitionem passionis, sed etiam erit demonstrativa quaedam scientia, quae est substantiae subiectae per difllnitionem subiecti, et erit una demonstrativa scientia de subiecto et passione, quod est contra praeinducta. Non enim videtur demonstratio esse de aliquo si ipsum est quid sive substantia. Si vero propter hoc dicatur quod sunt diversae, tunc quaeratur, quae sit scientia quae erit speculans accidentia qua& sunt circa substantiam, quae non speculatur aliquo modo substantiam? hoc enim reddere est valde difficile; quia sicut in sequentibus huius scientiae patebit, principia substantiae sunt principia accidentium propriorum, et quorum eadem sunt principia, iilorum est una scientia: et hoc quidem est verum. Et prima pars quaestionis patet per ea quae in praecedenli sunt dicta quaestione.
CAPUT III.
De disputatione quintse et sextse qumstionum.
Amplius autem quod quinto et sexto quaerebatur, hic determinandum est. Quaeratur igitur quaestio quinta, quomodo sensibiies substantiae solae dicendae sint esse sicut Epicureis placuit, aut sint dicendae praeter eas etiam aliae substantiae ? Et adiungatur huic quaestioni quod sexto quaerebatur, secundum quosdam Stoicorum sunt dicendae aliae a sensibilibus substantiae, utrum illae sint unici generis,
aut sint plura genera substantiarum, sicut dixerunt Platonici dicentes species ideales, et ea quae infra haec media inter sensibilia et ideas esse dixerunt, inter quae media mathematicas dicunt esse scientias. Quomodo autem nos dicimus, quod species sive formae causae sint entium et substantiae, dictum est a nobis in prioribus sermonibus habitis de eisdem. His autem positionibus multis modishabentibus difficultatem, nullo minus absurdum est dicere aliquas quidem esse naturas praeter eas quae in coelo sicut in continente et per motum causante continents. Hoc enim absurdius est omni eo quod aliquis posuit Philosophorum de principiis loquens: sed istas medias inter sensibilia et ideas easdem nomine et ratione sensibilibus praeterquam quod ideae et materia sunt sempiterna, sensibilia vero sunt corruptibilia, absurdius est omni absurditate. Nam autoantropon, sive per se separatum hominem et equum, et per se separatam sanitatem, et haec omnia nihil aliud dicunt esse ab homine concepto cum materia, et equo, et sanitate quae sunt in materia sensibili, simile aliquid facientes his qui deos esse dicunt similes hominibus et animalibus, quos in omnibus praeter solam corruptibilitatem nomine et ratione humanae speciei dicunt esse: talia enim dicentes nihil aliud positione sua fecerunt, nisi quod dii quidam sempiterni sint homines: sic nec isti qui ideas et media ponunt praedicto modo, nihil aliud aliquid faciunt nisi quod res sensibiies sint intransmutabiles et sempiternae: quia quae ratione et nomine cum sensibilibus conveniunt, acceptam cum materia sensibili habent rationem, et non ideo sunt sensibilia necessario. Amplius autem si quis praeter ideas et sensibilia ea ponat quae dicuntur infra sive media, sicut quidam fecerunt Platonicorum, dicentes mathematica media secundum esse in sensibilibus non esse, sed separatum esse habentia, hoc quidem sic dictum multas per se sine idearum positione et sine his quae talia in sensibilibus dicunt inesse,
LIBIR III METAPHYStCORUM, TRACT. II
14?

luihcbit dubitationes. Statim enim palam wit, quia eadem ratione qua corpora sic pouunt separata, similiter erunt separatae IHHUIB quae secundum esse sunt praeter ideas linearum et sensibiles lineas: et similiter unumquodque generum mathemuticorum, sicut superficies, etpunctum, vl unitas, et numerus, et proportiones, <<liilia buiusmodi. Igitur quoniam astrologia una est scientiarum mathematicaruin, et ipsa circa ccelum medium, et non circa hoc sensibile ccelum, quia scientiae inuthematicae sunt circa mathematica media, ut isti dicunt. Secundum hoc ergo erit, quod ccelum secundum separalum esse existens ab hoc coelo sensibili, itl similiter alia, sol, et luna, et stellae, «l circuli, et omnia quae in ccelo, alia erunt media separata secundum esse. Kt quomodo tantis absurditatibus nos credere oportet ? hoc enim coelum et coeItwlia non est rationabile esse immobile: quia ad nihil tunc utile esset: mobile vuro esse cum separatum esse, omnino ml impossibile: quia nihil mobile nisi quod cum materia, et motus conceptus ml secundum rationem. Similiter autem ml de his de quibus tractat optica sive perspectiva. Oportet enim esse radios et liiieas visuales medias alias secundum mm a sensibilibus. Et simile sequitur de liin de quibus inter mathematicas trariant harmonica sive musica: hoc enim impossibile est esse praeter substantialia propter easdem quae dictae sunt causas,: et lamen hoc sequitur secundum positioticm istorum. Nam etsi ea quae nomine «t ratione sensibilia sunt infra sive media, tunc palam est, quoniam et sensus medii et separati, et similiter animalia erunt separata materiae infra ista sensibilia corruptibilia et aeterna idealia.
Pubitabit autem aliquis et aliter circa intam positionem quaerens circa quae istorum quae ponunt existentium, oportet quoerere eas scientias propter quas ista Mtparata esse dicuntiir. Nam si ut di
cunt isti, nihil solum differt geometria mathematica ab ea quam vocant geodaesiam, hoc est, scientiam mensurae agrorum: quia haec quidem quam geodaesiam dicunt sive mensuram sapientier areas mensurandi, est quidem mensurandi ratio horum quae sentimus sicut arearum, et dividitur in planimetriam et profundimetriam et altimetriam et cosmimetriam: illa vero quam vocamus geometriam, est non sensibilium quantitatum, quae mediae et separatae esse dicuntur: palam est, quia eadem ratione propter scientiae separationem praeter medicinabilem sensibilium corporum scientiam, et erit alia scientia medicinabilis separatorum, cuius ratio ponatur ut regula circa causas medicina sensibilium, sicut ibi ratio geometrica ponitur circa geodaesica: et similiter est alia scientia medicorum in omnibus aliis quae est praeter singulas aliarum quae sunt de sensibilibus scientias: et quod plus est, quaedam erit media inter hanc sensibilium medicabilem, et illam quae est idearum medicabilem. Sed quomodo potest hoc iudicari ab aliquo possibile ? Nam si quaedam salubria sive sana sunt praeter sensibilia, tunc oportet quod etiam praeter ea sit salubre iudicans sanitatem et faciens eam, sicut urina, potio, et cibus, quod absurdissimum esse nullus dubitat. Similiter autem quidam istorum sunt, qui simplici ter inducta negant et alia: ideas enim et media propter scientiam quae incorruptibilium tantum est, ponentes, dicunt nec verum esse, quia geodaesia sensibilium sit mensurarum et corruptibilium: quia si ita esset, corrupta esset scientia, lineis corruptis: quod est inconveniens, cum scientia sit incorruptibilis et incorruptibilium. Adhuc autem dicunt hi, quod nec sensibilium mensurarum est scientia aliqua: astrologia enim scientia non est circa ccelum hoc sensibile, neque etiam sensibiles lineae tales sunt quale^ dicit esse geometria: quod patet ex hoc, quod cum nihil sensibilium sit longitudo sine omni latitudine, ni
148
D. ALB. MAG. (3RD. PR^ED.

hil omnino est sensibile rectum: et eadem ratione nihil sensibile est flexum sive curvunx, cum tamen rectum et curvum lineam dividant: et ideo circulus sensibilis qui est lineae flexae, tangit regulam quae est linea recta sensibilis, non secundum punctum: cum tamen, sicut in XV et XVI tertii Geometric nostrae determinatum est, linea contingens non nisi secundum punctum contingat ipsum *: huius autem causa est quam diximus, quod scilicet omne sensibiliter acceptum corpus est, et corpus secundum superficiem tangit, et non secundum punctum. Propter quod etiam Pythagoras alia non dicensa sensibilibus, et ideo geometrasredarguens, ait nec motus sive motuum quantitates cicles, hoc est, circulos coeli similes in aliquo esse his de quibus in astrologia Hunt sermones per demonstrationes geometricas, nec astris puncta dicit habere eamdem naturam. Cum tamen astrologia non nisi de centris astrorum facit demonstrationes, et illam demonstrationem ponat circa astra: dicit enim iste abstrahentium hoc modo esse mendacium.
Text, et com. Sunt autem aliqui tertiam sectam inter hos habentes, qui dicuntesse tria genera entium, quae dicta sunt: tamen ea media quae inter ideas et sensibilia dicta sunt, secundum esse, non esse extra sensibilia secundum esse, sed prius secundum esse dicunt ea esse in sensibilibus, sed prolixae et pluris quam praesenti speculationi expediat, est orationis pertransire, ostendendo omnia impossibilia quae accidunt eis secundum suam positionem, Sufllcit enim ad falsitatem huius positionisostendendam, talia speculari quae speculata videntur esse falsa statim. Si enim hi verum dicunt de mediis quae sensibilibus esse dicunt, quia nomine et ratione conveniunt cum ipsis, non est congruum quod media solum sic habeant: sed pa
lam est per eamdem rationem, quia cum species ideales convenit per eamdem rationem in sensibilibus esse, nec extra ea habere esse aliquod: quia eiusdem rationis et nominis cum sensibilibus sunt utraque istorum, sicut scitur ex ante habitis. Amplius autem cum esse mediorum sit esse perpetuorum et esse sensibilium sit esse corruptibilium, esse illorum non est esse istorum, licet unum fingatur esse in alio: secundum hoc ergo duo solida corpora duas quantitates secundum esse habentia, necesse est esse in eodem loco: et sic duo corpora essent unum corpus, sicut demonstravimus in IV Physicorum. Et ad hoc sequitur quaedam non esse mobilia, sicut separata secundum esse existentia, cum tamen sint in subiecto et loco in his quae sunt mota sensibilia: quod est inconveniens, quia talia solida quantitatem habentia, moventibus nobis moventur si in nobis sint. Universaliter autem sive totaliter quaeramus, cuius causa aliquis quidem ponit hoc esse in sensibilibus? Eadem enim contingunt inconvenientia huicpositioni, eis quae in prima parte huius disputationis dicta sunt. Est enim secundum istos coelum aliquod secundum esse praeter hoc coelum sensibile, quod tamen non est extra illud, sed in eodem loco cum isto: quod impossibile est magis quam si extra ipsum po neretur: et sic etiam redarguuntur nostri temporis et gentis quidam figmentis gaudentes, qui coelum quoddam immobile dicunt penetrare per hoc caelum sensibile, et per quatuor naturas elementorum, quod loco confert mobilitatem: et alia multa mendacia fingunt de loco. De his ergo et huiusmodi quaestionibus dubitatio est multa, quomodo oportuit positam a Philosophic se habere veritatem.
1 Idem habetGommnetator comm. 8 huius.
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
149

CAPUT IV.
De disputatione tertiae decimm quaestionis: et est digressio declarans qualiter eadem sunt principia essendi et cognoscendi, et qualiter diffinitio substantia? data per componentia substantia parlicularia et data per universalia formalia, est una eadem et non diversa.
** Consequenter disputabimus id quod I <I(5cimo tertio quaesitum est de princi,I piis, utrum oportet suscipere quod geI* nera sunt principia et elementa rerum, iii an magis elementa et principia rerum ea '•' Hunt particularia ex quibus res ipsse secundum substantiam componuntur, quae eompositione prima sunt etinsunt rebus, nicut elementa vocis litteratae esse viden^ lur, quibus primis componuntur voces lilteratae omnes. Sed non videtur elemenluin vocum litteratarum genus commune quod est vox. Similiter autem diagrammatum, hoc est, propositionum ea diciiiius esse elementa quorum sicut materialium vel essentialium demonstrationes insunt in aliorum demonstrationibus, et VK quibus ut probatis componuntur aut propositio communis et genus existens ml omnes propositiones vel plures. Ista igilur est quaestio: sed si sequamur ea quae dicunt Epicurei, sive plura corpora ponunt elementa, sive unum: tunc dicimus particularia ex quibus compoiiuntur corpora, esse elementa: quia illi dicunt principia rerum esse res ex quibus corpora componuntur et conntant, sicut Empedocles dicit principia esse ignem et aquam et elementa media quae sunt infra boc, ut dicit Empedocles quae sunt terra et aqua ex quibus com
posita sunt entia et insunt eis secundum essentias suas primas. Sed non dicit esse principia rerum quae sunt ut genera eorum quae sunt. Et * similiter si quis vult ad haec naturalia specular! et ad naturam eorum quae sunt artificialia, quaerens cognoscere naturam eorum: sicut si speculetur an lectum, speculabitur ex quibus partibus est, et quomodo sint compositae partes in eo ad formam: et tunc si speculans vere cognoscet naturam illorum. Ex his igitur et buiusmodi rationibus dicetur, quod genera eorum quae sunt, non sunt principia entium.
In oppositum autem huius obiicitur, quod si cognoscimus unumquodque per diffinitiones, sicut in sequentibus ostendetur, et principia diffinitionum sunt ipsa genera in quibus potestate sunt omnes differentiae; tunc videtur quod necesse est etiam diffinitorum principia essentialia esse ipsa genera. Adhuc autem cum unumquodque ex eisdem sciatur principiis ex quibus est secundum substantiam, sicut eorum quae sunt accipienda scientia, oportet quod accipiatur scientia specierum sive formarum secundum quas dicuntur esse essentia et secundum quas sunt hoc quod sunt. Harum autem formarum sive specierum secundum quidditatem prima principia sunt genera. Genera autem prima principia sunt entium. Ad hoc idem inducitur, quod dicunt quidam Philosophorum qui loquuntur de entium elementis: et dicunt elementa entium esse unum et ens formalia, aut magnum, aut parvum materialia: et utuntur eis sicut generibus: secundum istos igitur sunt genera principia rerum. In contrarium autem horum est, quod ambo illa dicta, quorum primum est Epicureorum, secundum autem Stoicorum, non simul possunt esse vera: quia non est possibile ambo ista secundum intentiones ponentium ea dicere esse principia: et ideo hoc est, quia sicut esse substantiae rei diffinitae est unum, ita ratio diffinitiva substantiae est una secundum intentiones istorum, ea diffinitio
150 D. ALB. MAG. ORD. PILED.
quae est per genera, diversa erit ab ea quae dicit ex quibus materialiter est res, cum substantialiter insint eidem sicut componentia composite Hoc autem ut melius intelligatur, oportet scire quod, sicut paulo ante obiiciendo ad utramque partem quaestionis innuimus, eadem sunt principia essendi rei et cognoscendi eam, Nota quo si non eodem modo sint accepta: princi
modo ea . ,. . , ...
dera sunt pia enim essendi sunt naec materia in
principia es , . . , .• ±
sendi et ro qua res est in proxima potentia, et ex fiversfmo qua, sicut in praecedenti huius philosophiae libro diximus, procedit res sicut ex imperfecto ad perfectum: et aliud est principium essendi rem, hoc est, actus qui est finis generationis eius vel a quo res est id quod est: et haec sunt ambo particularia: et ex his realiter diffinitur res, quando dicitur quod est composita ex tali materia et tali forma: sicut si de homine loqueremur, et diceremus quod homo est id quod componitur ex tali corpore quod est physicum organicum ad potentias vitae hominis, et ex anima quae est endelechia et principium et causa huius vitae. Haec autem eadem principia per intellectum accepta sunt universalia et principia cognitionis: quia sic corpus huiusmodi physicum et organicum ad potentias et opera vitae, est in quo potentiae vitae sunt confuse et indeterminate et imperfecte et inchoate tantum: et haec intentio per intellectum abstracta et simpliciter accepta est, alias forma aut quae est actus et causae vitae et determinatio ipsius: et completio est awma rationalis: et huius intentio universaliter et simpliciter per intellectum accepta est differentia constitutiva hominis, quae est rationale: non modo ergo eodem accepta, sed eadem sunt principia essendi et cognoscendi: et ratio substantiae est una et eadem, sed modus diversus: et hoc est secundum Peripateticorum sapientiam. Sed secundum Epicureos quia secundum materiani diffinierunt, et secundum Stoicos qui formas posuerunt in difllnitione, non est una. Quia Epicurei formam nullam dixerunt esse in mate
ria, dicentes generationem esse alterationem: et idcirco intentio materiae non est per analogiam ad formam determinata propter hoc intentio communis abstracta per intellectum ab huiusmodi materia, non habet rationem generis^ quia nulla potestate in se habet differentias, sicut nulla potentia materia quam ponunt, in se habet formam. Similiter Stoici formas ponentes, eas ab extrinseco datore esse dixerunt, et ideo non educi de materia, et per consequens eas non esse actus et determinationes et causas et principia completa potestatum materiae: et ideo diximus, quod secundum intentiones ipsorum diffinitiones substantiae quas dederunt, sunt diversae, nec reduci possunt ad unum, cum tamen diffinita substantia sit una et eadem.
CAPUT V.
Be hoc quod queritur in qtmrta decima qusestione, et est in eo de generibus et speciebus et differentiis.
Ad haec autem quae dicta sunt, induce Text.?*** mus hoc quod quarto decima quaesitum utrumV est. Si enim secundum Stoicorum peri an uiu<*<
.. . . . poneniln*
tiam concedatur quod ea quae maxima prinn(i.§ sunt principia, sunt genera, quaeretur consequenter, utrum oportet aestimare prima et altissima esse generum principia, aut ultima specialissima quae immediate praedicata sunt de individuis. Etenim hoc habet dubitationem: nam si universalia in eo quod sunt universalia, sunt principia magis quam non universalia, vel minus universalia, palam est tunc, quod suprema inter genera maxime sunt principia: illa autem ambit u suae universitatis dicuntur de omnibus: et secundum hoc tot erunt numero principia entium, quot sunt genera prima:
LIBER III METAPHYS1C0RUM, TRACT. II
151

et tunc secundum Pythagoricos et omnes Stoicos erunt ens et unum, quae communissima sunt principia entium et eius quod quid est. Ita namque secundum itmbitum suae communitatis maximae de omnibus praedicatur existentibus. Isti enim ens in ratione generis non acceperunt, nisi quia de differentibus specie proedicatur.
In contrarium autem huius est, quod nocundum rei veritatem non est possibile quod unum et idem genus git omnium Milium, quod sit unum vel ens: quia non omnia entia in unam possunt colligi generis communitatem, Necessarium est enim quod differentiae, hoc est, ea in qua) per differentias dividitur, et sub eo |i«r eas constituuntur, sicut et ens et unum, in sui natura quodlibet et quodlibet eorum sit una natura generis, quae de ipso in quid univoce praedicatur: hoc enim de ratione generis quod praedicatur univoce in quid de pluribus specie differentibus. Sed impossibile est quod aut npecies praedicetur de differentiis propriorum generum essentiali praedicatione, nut quod genus praedicetur de differentiis, *i purae differentiae sine speciebus in quibus sunt per esse accipiantur. Differentia enim, sicut iam paulo ante diximus, est iulontio formae purae, et genus est intenlio materiae propriae, et species est intenlio compositi: forma autem pura neque est materia, neque compositum: et ideo natura differentiae neque genus, neque est species, neque in praedicatione essentiali aubiicitur ei genus vel species, nisi differentia secundum esse accipiatur per species cuius est actus. Differentia enim secundum sui naturam praedicatur in quale, licet univoce sit quid: genus autem et species in quid praedicantur secundum naIuram. His ergo sic suppositis, concludilur unum et ens impossibile genera esse: quia si unum aut ens genera essent, nulla differentia divident unum, et ens esset secundum sui naturam unum et ens, quod falsum est: quia unum et ens indintincta praedicatione praedicantur de
omnibus. Si autem non stint genera, tunc non erunt principia si principia genera esse ponuntur.
CAPUT VI.
De duabus conclusionibus ad intellectum prmcedentium introductis.
Amplius autem iuxta illud quaeritur de Text, et com. mediis, quae sunt post ens et unum, et infimis quae sunt sub communissimis generibus. Omnia quae infra sive media sunt, quaedam sunt genera concepta cum differentiis quae divisivae sunt superiorum et constitutivae inferiorum, et hoc est usque ad specialissima quae ulterius formaliter per differentias individua sunt: et ideo quaedam horum videntur genera esse, et quaedam genera esse non videntur: propter quod quaerendum relinquitur, quae illorum magis sint principia ? Adhuc autem amplius quaeritur, cum duo sint constituentia species individuas, genus scilicet et differentia, utrum differentiae magis sint principia quam genera, vel e converso ? Si autem haec quae differentias vocamus, sunt principia, hoc est ac si dicatur infinita esse principia: quia cum positione materiae non sunt ad tot quin possunt esse ad plura, et materiale praedicatum sit divisibile generatione inquieta, quae generatio causatur a figuris periodi in declivi circulo, quae secundum renovationem situs moventium potentia sunt infinitae formae differentiales, hoc modo potentia sunt infinitae, sicut patet ex multis quae in libris naturalibus a nobis secundum perfectam rationem determinata sunt: sunt tamen etiam differentiae infinitae nobis: et sic si sunt principia, principia sunt ignorata a nobis: quia infinitum quoad nos non est notum nobis. Aliter autem obiicitur ad
152
D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

praecedens problema quaestionis, si aliquis ponat primum et conveniens genus esse principium, sicut in praecedenti videtur relinqui quaestione: tunc enim differentia non erit principium.
Contra hoc autem esse videtur: quia si de ratione principii est, quod est simplex et spirituale sive secundum speciem unum, unum autem est magis quod magis est indivisibile, videbitur magis specialissimum esse principium quam generalissimum vel subalternum: omne enim quod divisibile aut est divisibile secundum materiae proprietatum quantitatem per quam in partes dividitur et in multitudinem agitur, aut per formam sive speciem, sicut quod dividitur per oppositionem differentiarum. Quod autem prius participat divisionem, secundum magis est id quod dividitur secundum speciem, sicut genera in species dividuntur per formales differentias: species vero non dividuntur nisi per materiam, quae non tota est in ipso quod dicitur: et ideo species dicitur sic ut integrum esse potentia et operatione in omnibus individuis: genus autem est potestas, non secundum idem esse in omnibus individuis, neque etiam secundum eamdem potestatem, neque secundum easdam operationes, sed potius secundum unurnquodque est altera: et ideo animal non salvat integrum universale quod totum secundum partem materiae in qua potentia est, multiplicatur: genus autem dividitur divisione universalis, quod multa ambit in quibus est secundum formam, et ideo pars est illorum multorum. Species autem integrum totum omnium suorum individuorum, quae sunt materialis multiplicatio. Ipsius igitur ultimum predicatum quod est specialissimum, est magis unum integrum quam generalissimum vol subalternum: homo enim materialiter tanturn multiplicatus in homines, non est genus hominum aliorum sive diversorum: species ergo magis est principium quam genus.
Amplius in quibuscumque est aliquid
secundum naturam prius, et aliquid secundum naturam posterius, ita quod prius non habet nisi esse imperfectum et confusum, quod perficitur et determinatur per posterius, non est possibile prius quod in posterioribus est, secundum aliquid esse in natura praeter ea quae sunt posteriora: quia in talibus esse prioris est esse secundum quid: et ideo talium determinatio, sicut in libro secundo de Anima diximus, est sicut determinatio numerorum et figurarum: et hoc est sicut si prima inter species numeri est dualitas, non erit aliquis numerus in genere, qui sit praeter species numerorum, et in omnibus sequentibus est dualitas: et similiter non erit figura in genere extra species figurarum, et in omnibus consequentibus erit figura prima, trigonum enim est in tetragono. Si horum autem genera non sunt praeter species, quae tamen sunt a quibus omnium aliorum esse dicuntur principium esse, eo quod mathematica omnium aliorum principia esse dicebant, tunc multo magis systola, hoc est, contracta ad species, etiam aliorum erunt: genera mathematicorum genera maxime praeter species esse videntur. Sic autem genera se habent ad subalterna et species, et est habitudo haec prioris imperfecti ad posterius sicut ad actum et complementum, sicut dualitas secundum potentiam est in sequentibus numeris, et trigonum est in sequentibus figuris, et genus in sequentibus speciebus: in individuis vero quorum esse totum integrum est species, non est hoc principium secundum naturam, hoc posterius secundum naturam aliam quae se habent ad invicem sicut actus ad potentiam, sed omnia sunt coaequa secundum naturam perfecti actus: principium autem perfectissimum est et maxime secundum actum: specialissimum igitur magis est principium quam generalissimum vel subalternum.
Amplius ubicumque est hoc quidem melius et nobilius, id vero vilius et ignobilius est, semper quod melius et
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
153

tioliilius, est prius et magis principium quam id quod est vilius et ignobilius. t^iiiii igitur nihil horum sit genus: quia iimundum potentiam dictam et privatioIUWI ot vilius et ignobilius est, species iititmn secundum actum divinum et optimum dicta et melius et nobilius est. 1.11111 igitur prmcipium sit melius et diviuius et nobilius, specialissimum erit iirincipium, et non genus aliquod. Ex In* igitur et huius rationibus videtur, quod specialissima quae de individuis ttolin sunt praedicata, esse principia geiiorum potius quam e contrario.
llorum autem in contrarium huius obiieiondo, quomodo oportet suscipere ista priiieipia, non est facile dicere per raliiMiom. Id enim quod est principium et ritusa, oportet esse praeter res principialtiHf quarum est principium, et oportet quod possibile sit quod separetur ab eis, «il necundum esse principii et essentiam non dependent ab ipsa: tale vero quod wio est, oportet aliquid esse in se praeter aingularia: quare autem sive qua ratiomi suscipiat aliquis sic separatum prin. cipium esse, nisi quia universaliter et de omnibus non conversim praedicatur? Hod si propter hoc principium dicatur IW80 principium, ea quae magis sunt univorsalia, magis dicuntur esse principia, quae de pluribus absque conversione Hunt praedicata: igitur prima principia prima erunt genera. Istae igitur sunt rati ones disputativae ad quaestiones praeinductas ab Antiquis ad utramque partem disputationis inductae.
CAPUT VII.
De disputatione qussstionum decimm quintse, decimm sextm, et decimse septimm.
Est autem continua his quae dicta sunt T xt.acmu dubitatio, et cum praecedente convenientiam habens, et omnium dubitationum difficillima, et ad considerandum maxime necessaria, de qua secundum aliquam sui convenientiam et partem etiam nunc in praecedenti quaestione institit ratio disputativa, et ex qua simul determinatur totum quod quaeritur in quaestionibus decima quinta, decima sexta et decima septima. Quaestio autem haec versafe'St" est, utrum aliquid sit forma et univer ';^»t2raSnsale praeter materiam et synolon sive s^aria ? simul totum quod est particulare, sicut quidam Stoicorum dixerunt ? Nam si, sicut illi obiicientes dicunt, non est aliquid forma sive universale praeter particularia sive singularia, et singularia sunt infinita, sicut in ante habitis ostensum est, et infinitorum non est disciplina, quomodo conveniet accipere scientiam infinitorum ? Non enim sciuntur siugularia per hoc quod sunt infinita, sed per unum quod unum aliquid et idem est secundum substantiam et rationem: et hoc non est principium cognoscendi secundum quod est individuatum in quolibet ipsorum, sed est principium cognoscendi in quantum est universale in anima secundum esse abstractum et separatum ab istis: in tantum enim in quantum sic separatum est, in tantum scimus et cognoscimus omnia per ipsum. Sed in contrarium huius est, quod si hoc est necessarium, et oportet propter istam rationem aliquid esse universale praeter singularia secundum esse separa
154
D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

turn ab eis, tunc per eamdem rationem erit necesse quod genera sint praeter singularia, sive ultima, sive sint subalterna, sive sint prima generalissima, sive etiam generum principia quae sunt unum et ens. Quod autem hoc sit impossible, nunc in quaestione immediate praecedente, dubitativa et disputativa ratione probavimus.
Amplius si praeter hoc maxime ponitur forma et universale esse aliquid praeter si/no Ion, hoc est, quod est simul totum, et hoc est particulare simul habens formam cum materia, quando conceditur aliquid esse primum de materia sine multitudine materiali, quaeramus utrum praedicatum illud est species aliqua ? Si enim est species aliqua praedicata de multis, cum id quod est in parti culari uno, non praedicetur de alio, sed potius negetur de ipso, oportet quod illa species sit aliquid aut praeter omnia, aut praeter quaedam sit, et praeter quaedam non sit, aut praeter nihil omnino sit eorum de quibus praedicatur. Non est rationabile, quod praeter quaedam sit: quia non est ratio quare sit praeter quaedam, et quaedam non. Si autem detur quod nihil est praeter aliquod singularium, sed est in omnibus illis, cum omne singulare sit tantum cum sentitur, sequitur quod nihil erit omnino intellectuale, sed omnia erunt sensibilia: et non erit scientia alicuius comprehensio, nisi aliquis dicat sensum et comprehensionem sensus qua singularia comprehendit, esse scientiam, sicut dixit Heraclitus.
Amplius autem si hoc detur, quod universale nihil sit praeter singularia, non est aliquid sempiternum et immobile: omnia enim sensibilia qualitatibus sensuum affect a et determinata corrumpuntur et sunt in motu, et de talibus, ut Heraclito visum est, non est scientia. Si autem cum Heraclito concedatur quod nihil est sempiternum, et ea quae induct a sunt non esse inconvenient!a, tunc sequitur quod impossibile est esse generationem. In omni enim generatione ne
cesse est esse aliquid quod factum et generatum est, et aliquid necesse est esse ex quo fit sicut ex materia: et horum ex quibus fit res per generationem, ultimum per resolutionem oportet esse ingenitum et incorruptibile, si sicut in secundo libro huius sapientiae ostendimus, stans est in causis materialibus: etsi supponatur, quod omnes philosophantes supposuerunt, quod ex non ente sive ex nihilo non possibile est fieri generationem.
Amplius autem cum omnis generatio sit etiam motus qui dam rectus, et omnis motus rectus sit finitus, necesse est esse finem omnis generationis, in quo id quod generabitur, est in generatum esse. Nullus enim omnino motus est infinitus: cum enim motus sit forma post formam, omnis motus est actus imperfectus, haec est forma permixta potentiae, hic autem permixtus potentiae non est nisi sit actus purus qui est finis motus: motus ergo omnis stabit in actu puro: et cum motus localis et locus sit a generante, stabit etiam motus localis quando stabit motus generationis in omnibus in quibus simul est motus ad formam ad locum, sicut alibi ostendimus. Sed omnis motus recti est aliquis finis in quo est in motum esse id quod movebatur: generari enim quod non est possibile generari, hoc est, generatione perfici, est impossibile, quia movens ad generari infinitum est impossibile inveniri. Quod autem generatum iam est, illud est necesse esse, quando primum ingeneratum et factum esse completum est: et horum nihil potest esse, nisi materia incorruptibiiis et ingenita generationi subiiciatur, et nisi sit forma impermixta potentiae motum terminans: ergo materia est incorruptibilis et ingenita, et per consequens perpetua secundum naturam.
Amplius autem si materia sic est, quia incorruptibilis et ingenita est, tunc multo rationabilius est substantiam formalem sic incorruptibilem et immobilem esse. Hoc autem ideo rationabilius est,
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II 155
quia haec quae est materia, aliquando fit in eo quod ipsi fieri et generari subiicittir. Forma autem nunquam fit vel hoc modo vel alio modo: nam si daretur quod universale nec erit haec materia, nec illa de qua dictum est formalis substantia, tunc sequeretur quod universale nihil omnino erit: quia universale non est iiarticulare sicut communicabile non est incommunicabile, sed sunt opposita. Si igitur haec quae dicta sunt, impossibilia Hunt, necesse est formam et speciem universalem esse aliquid praeter synolon, hoc est, simul totum quod est particulare, sicut diximus. Actus enim purus potentiae non est permixtus, neque est in materia: quia totum quod est in materia et educitur de ea, est potentiae permixtum.
Sed si hoc iterum tanquam verum quis ponat propter rationes inductas, dubitatio in contrarium procedens ponet hoc in quibusdam quae per se substantialos formae sunt: in his enim habet aliquam rationem: in quibusdam autem ratio dubitativa non permittit hoc poni: quia in omnibus non aestimatur aequaliter osse materianqi. Cum enim in omnibus artificialibus non sit forma nisi figura accidentalis, constat quod non ponemus rationabiliter formalem et separatam domum aliquam quae sit praeter domos materials, nisi ponamus eam in anima tectonici. Similiter autem se habet in omnibus formis accidentalibus. Ratio enim accidentis repugnat ad separatum esse: et cum universalia accidentium sint principia scientiae et universalia, videtur quod non propter scientiam vel utilitatem oportet nos ponere formam extra animam habere esse praeter synolon Graece vocatum, quod nos particulare vocamus.
Haec autem quaestionis determinatio patet per se ex his quae ante determinata Hunt: tamen scias, quod haec fuit ratio et causa quaestionis: quia Stoici videbant, quod nihil educit aliud de potentia nisi quod est in aclu potentiae impermixto et
puro, et nihil finitmotum nisi actus impermixtus et purus, et nihil est in materia nisi quod est permixtum potentiae: et quando haec tria coniungebantur, concludebant formas moventes esse et extra materiam esse, et quod moventes formae essent fines motus, et nihil essent de motu, syllogizantes ex affirmativis in secunda figura, quod licet movens et finis sint idem, non tamen in eodem sunt idem: et licet movens sit in actu, tamen non oportet quod sit idem numero vel specie semper, sed conveniens, sicut spiritus formativus cum anima, et sicut forma manens in arte cum domo, et sicut forma intelligentiae incorrupta coelestibus virtutibus et elementalibus cum formis naturalibus: facientes autem formae non sunt endelechiae aliquorum, sed factae sunt endelechiae eorum quarum sunt formae.
CAPUT VIII.
De disputatione qumstionis decimse octavm principaliter inducts.
Ad haec autem quae determinata sunt, Text, et com. querere oportet utrum omnium quae utrum sit
1 1 . , . unasubstan
sunt sub uno commum, hoc ipsum com tia sive for
1 , ma omnium
mune est una substantia eorum omnium, existentium IbiX hoc enim declarabmir, quod quae cie, ut puta
. . r hominum?
stione nonadecima est mquisitum: et huius quaestionis est exemplum. Sicut si dicamus omnium hominum esse substantiam unam. Sed hoc statim in superficie impossibile esse videtur: hoc enim ad sensum patet, quod non omnia particularia sunt unum, quorum formalis substantia est una: sed multa sunt numero, et differentiam, quae causa numeri est, habentia ad invicem secundum esse. Si autem hoc concedatur, est hoc etiam, ut videtur, extra rationem.
i 56 D. ALB. MAG. ORD..PILED:
Uniens enim omnia haec est forma, quae non nisi per accidens, hoc est, secundum esse dicitur per materiam: cum omnia sint simpliciter unum, quorum est forma una, omnia quae sub uno communi sunt, simpliciter sunt unum, et per accidens multa. Adhuc autem ex parte materiae in quantum est materia, non dicitur species: quia si ita esset, in omni materia divideretur, quod non est verum, sed fit divisio per hoc accidens materiae, quod non est totam materiam esse intra formam: et ideo in primo Cmli et Mundi diximus, quod si homo unus esset ex omnibus carnibus et omnibus ossibus humanis, tunc non esset possibile esse plures homines: igitur per accidens formae non dicitur forma primo, sed potius per accidens materiae: et sic forma in se et in materia est una, sed per accidens eius in quo ipsa non per se dividitur. Et ideo similiter extra rationem est, quando materia fit horum singulum quae particularia sunt, et. tamen id quod synolon est et vocatur, sit ea ambo, materia scilicet et forma. Si ergo sic est, formaliter sunt omnia unum ratione et substantia: per accidens autem materiae quae non est particulare, sunt multa: et sic quidem secundum veram quaestionis determinationem est unum in multis per accidens et de multis per seipsum.
CAPUT IX.
De disputatione qusestionis decimmnonse induct38.
Amplius autem etiam de principiis cum
Text, et com. 14.
utrum prin aliis quae inducta sunt etiam hoc quod
cipia rerum x .
sunt eadem quaestione decima nona quaesitum est,
numero vel k . .
specie? dubitabit aliquis: et hic est quaerere, utrum principia essendi et cognoscendi sint ratione et specie determinata, sic
quod omnino non sint in materia et numero, sed tantum formae in nulla existentes multitudine, neque potentia, neque actu, aut sint determinati numeri secundum speciem et materiam, ita quod illi numero nihil addi possit omnino secundum aliquod subiectum in quo sint vel esse possint? Nam si sicut primo ponitur, specie simplici nec multiplicabili per materiam sint unum, tunc nihil omnino sub ipsis erit unum numero: quia unum numero est synolon per hanc formam participatam et individuatam per hanc materiam. Nec iterum unum erit unum et ens: quia eorum in omnibus non est forma unica et vere una, et sic unum et ens non sunt principia. Hoc etiam modo non erit generatio: quia hoc modo unum forma de potentia ad actum non procedit, sed actus est simplex et purus. Hoc etiam modo scire oportet quomodo erit. Non enim sciuntur naturae et substantiae rerum per huiusmodi separata ab eis: non enim sciuntur nisi fuerint unum ratione et forma in omnibus, quod sit esse et substantia ipsorum.
Sed si propter hoc dicat*aliquis quod principia non sunt determinata forma et ratione, sed subiectum habentia et materiam sunt numero unum vel determinata in numero, ita quod quodlibet principiorum est numero unum, sicut si dicerem, ignis unus non multiplicabilis in amplius quam in unum, et non sunt principia in multitudine agibilia quemadmodum multiplicantur sensibilia, et sunt in sensibilibus quae principia sunt aliorum, sicut alia forma et alia materia est diversorum sensibilium, sicut videmus multiplicari numero elementa orationum in diversis compositionibus vocum, sicut in hac alicuius dictionis syllaba quae specie eadem existit cum alia alterius syllaba, sicut specie eadem sunt primae syllabae syllogismi et syllabae numero diversae: tunc enim elementa litterarum sunt specie eadem et numero diversa. Quod si non ita est in principiis entium, sed
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II 157
iiolius quae sunt existentium principia sniper numero unum et idem sunt, nec ilcnuitur secundum numerum in principalis: tunc sequetur, quod nihil omnino aliud est in omnibus entibus praeter principia: quia dicere numero unum, et dimvo unumquodque totum particulare constitutum in esse, nihil differt: quia vocamus sic hoc aliquid unumquodque quundo sic numero unum est. Si ergo iirincipia sic una numero constituta sunt, IHIC sunt iterabilia, nec miscibilia in alia, uuuquam constituent aliquid, sed semper in numero in quo sunt, manebunt: «l si nihil erit penitus praeter principia, universale vero erit forma quae est in his priucipiis. Et hoc est simile ei quod si iliceremus, quod vocis litteratae elementa tinnc.nt numero determinata, ita quod quodlibet eorum essent tantum unum, mm iterabile vel numerabile vel commuuicabile ad formam aliam, sicut si esset (aulum unum A, et unum B, et sic de aliis, nec essent iterabilia vel iungibilia ad formas alias, sed semper manerent in forma sua quae numero sunt una: tunc oporteret, quod litterae omnes essent tanIUIIIL secundum numerum elementorum Huorum,. et nulla duo essent eadem specie neque etiam plura: et sic omnia constituta ex litt.eris non essent: quia littcraB in eis diversa coniunctione eleuientorum numerari possent. Hoc autem falsum est, et causa dicti fuit: quia con*i<lerabant rationem principii esse priiiium et intransmutabilem, non autem posse putabant talem esse, si unum numero et subiecto non remanerent. His igitur qui primam huius quaestionis parliuu defendunt, convenit principia genenilionis non esse contraria: his autem qui secundam affirmant, convenit quod licet contraria sint, tamen non se transmutant ad invicem: et sic secundum utramque partem aufertur generatio phynica, sicut facile patet per ea quae praedictu sunt a nobis.
CAPUT X.
De dissolutione qumstionum vigesimse et vigesimse primw secundum Hesiodistas et secundum Empedoclem et Peripateticos.
Non minor autem ea quae determinata Teat, et com. est dubitatio de principiis, relinquitur Utrum eat^im modernis Philosophis quam etiam corruptibiprioribus, qui licet laboraverint in ea, corruptibitamen non nisi balbutientes tetigerunt mmpiPr?mci eam: et haec est quae duabus superius positis vigesima et vigesima prima quaestionibus est proposita, utrum scilicet eadem corruptibilium et incorruptibilium sint principia, aut diversa ? Nam si dicantur eadem utrorumque esse principia, cum causatum sequatur causam, et principiatum sit secundum numerum principiorum suorum, quae sunt ipsius elementa essentialia, et unum uno modo se habens non constituat nisi unum, quomodo potest esse quod principiatorum haec quidem erunt incorruptibilia, sicut ccelum, illa vero corruptibilia, sicut ea quae habent corporalem substantiam motam: et propter quam causam talis in principiatis erit variatio eisdem et eodem modo existentibus utrorumque principiis.
Igitur de ista quaestipne quaerentes ra solutio Hationem reddere Hesiodistae et omnes qui 81rum.a primi temporis Philosophi theologizantes, hoc est, principia divina ponentes erant, curaverunt persuadere ex talibus quae solum ad eos ipsis sufficientia erant. Nos enim Philosophos per syllogismum omnia investigantes spreverunt tanquam ex his certificati quae omni ratione certiora essent: et haec fuerunt oracula revelationum et responsa deorum, quae omni dioebant esse certiora syllogismo:
158
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

et ideo quidquid a Pqilosophis syllogismo in contrarium obiici poterat, fallibile contempserunt et incertum. Dms enim isti faciemtes:mm positione prlncipia prima, et unum quidem deorum esse dicentes, qui opifex paterque est omnium duodecim, alios deos incorporeos esse posuerunt. Ex his autem deis vel diis omnia esse facta dixerunt: et unum quoddam his omnibus esse inditum tam ccelestibus quam terrenis: et ideo duo genera deorum esse dixerunt, et tertium compositum ex utrisque: et quidam quartum addiderunt de helisiis loquentes. Primum autem genus esse dixerunt coelestium, secundum terrestrium, et tertium hominum genus ccelestium deorum habentium in veritatis cognitione, pietatis cultura, et iustitiae amore. Quartum autem infernalium deoruiii quidam coniunxerunt. Cum ergo omnis ista diversitas a primis et incorruptibilibus qui dii sunt, procedat, qusestionem inductam solvebant, quod quaedam facta sunt incorruptibilia, quae nectar et manna degustant, quae quidquid est hic sive admiratio interpretatur, et a poetis ambrosia deorum dicitur, sicut coelestia: quaedam autem facta sunt corruptibilia, quae nectar et manna non degustant. impugnatio. Palam autem est, quod ista nomina symbolice sumpta dicunt sibi secundum suam facultatem nota, in qua non est peccatum uti metaphoris: eo quod divina non bene nisi metaphoris vestita intelliguntur: et ideo praeter nos Philosophos inter quos peccatum in problematibus est metaphoris uti, dixerunt esse quod de prolatione harum divinarum causarum enuntiaverunt. Si enim proprie secundum quod sonant hi accipiantur sermones, obiiciemus eis dicentes: quia gratia voluptatis et non naturalis necessitatis tangunt ea quae nectar et manna sive ambrosia deorum dicuntur, nectar et manna non sunt causa existendi: si vero tangunt ea gustu causa existendi, et naturalis necessitatis, ut restauretur deperditum in corpore per cibum, tunc mi
rabile videbitur si sempiterni erunt hi qui propter restaurationem deperditi cibo indigent.
Sed isti fabulose philosophantur, nectar dicentes subtile resolutivum apaludesive mari Meotide. Manna autem dulce divinum signant in fabula raotorem primum esse in centro mediae immobilitatis sphaerae totius: resolutum autem primitus ex isto et ascendens esse subtile et nobile materiae superiorum, quod tantum est in potentia ad motum. Dulce autem formam sive luci similem: et hoc gustari continue dicebant dum per motum coelestia continue primo motori se assimilare, et bonitates eius participare satagunt: et ideo cibata ex his coelestia poetae dicunt deprimi, dum hoc per motum generabilibus infundunt, et ieiunia his dicunt levari de cursu dirigi ut bonitates divinas percipiant. Quae autem hic non nisi quadam remota resultatione percipiunt, dicunt fieri corruptibilia participantia materiam secundum potentiam ad formam privationi subiectam. In omnibus autem numinis aliquid remanere, quodfacit ipsa ad aliquam deorum similitudinem restitui. Haec autem in poeticis determinata sunt. Sed in ista philosophia non est dignum cum studio intendere de his quae fabulose sunt sophizata.
De his autem qui positionem suam per demonstrationem sive qualemcumque probationis dicuntrationem, oportet cum studio contradicendi vel consentiendi audire, cum interrogando proponunt de praedicta quaestionc quare scilicet ex eisdem et huiusmodi principiis existentia principiata quaedam secundum naturam sempiterna sunt de numero existentium principiatorum, quaedam vero secundum naturam corrumpuntur ? Sed quoniam Antiqui nec causam huius veram dicunt, nec rationabile est sic se habere ut dicunt, palam est dicendum hoc a nobis, quia nec eaedem sunt causae corruptibilium et incorruptibilium sunt illae causae quas illi dicunt. Quod ex hoc constat, quia causa huius quam aliquis Antiquo
LIBER III METAPHYSICOKUM, TBACT. II 189
rum maxime existimat per rationem differentiae confessae rei quaesitae secundum nonsonantiam eius quod queritur, est wntontia Empedoclis: et hoc idem inu conveniens passus est, quod alii: hic enim principia omnia materialia quatuor itlementa, et formalia amorem et odium pinions incorruptibilia, dicit ex his eisilom incorruptibilibus principiis quaedam Ilori corruptibilia et quaedam incorruptibilia: ponit enim principium quoddam ei causam corruptionis esse odium, in quibus est et in quibus odium non est, luec esse incorrupta moventia. Videbitur autem aliter secundum dicta Empedoclis etiam haec omnia generare odium praeter iiiium solum. Nam omnia secundum Erapocloclem ex odio fiunt praeter Deum quoin caelum et coelestia vocat. Dicit ergo into Empedocles principia ex quibus omnia sunt praesentia, et quaecumque futura erunt, et ex quibus arbores pullulaverunt secundum partem animae, et ex quibus viri secundum perfectionem nexus, et foeminae secundum sexus occanioncm et imperfectionem, et bestiae gresmbiles, et vultures volatiles, et aqua naliiiiles nutriti pisces, et etiam praeter haec dii ccelestes longaevi et immortales. Et iinuter quae dicta sunt, dicit, quia si non mmt odium in rebus, amore uniente nHHont unum omnia. Nam quando ista amveniunt in unum, tunc illud constitutum scit et experimento novit odium, quod ultimo facit dissolutionem in omnilniH cum quibus est per naturam.
Propter quod etiam accidit ex syllogiamo Empedoclis secundum suam posilioncm felicissimum Deum, qui infelicituii corruptionis non subiacet^ quem mtlum vocat, minus prudentem esse omnibus aliis: eo quod non omnia eleuicmla et principia secundum eum cognovit. Nam odium in se non habet: notihu vero secundum Empedoclem perficitur similis simili, sicut in primo de Anima diximus: terram namque per terram iniguoscimus, et per aquam aquam, et |iur affectum sive amorem cognoscimus
affectum sive amorem, et odium scimus per difficile et abominabile cunctis odium. Sed quia nos de Empedoclis positione multa in praecedentibus et in libris physicis diximus, redeamus ad quaestionem unde incepit disputationis ratio. Hoc tamen palam est ex dictis Empedoclis, quod odium non magis sit causa corruptionis quam existendi sive generationis. Similiter autem nec amor secundum dicta eius non est magis causa existendi quam non existendi: amor enim colligens quaedam in unum, quibus est causa existendi, corrumpit alia quibus collecta separantur. Similiter autem odium separans quaedam coniungit ad alia.
Simul autem cum his quae dicta sunt reprehensibilis est Empedocles, quod transmutationis quae in entibus, nullam dicit causam sufficientem, praecipue quare haec transmutantur ad hanc formam et illa ad aliam. Non enim dicit nisi quod sic aptum natum est ex natura, quod amantia se et habentia symbolum et germanitatem, conveniunt, et diversa ab his separantur. Sed quando magnum odium ex multa elementorum componentium contrarietate in membris eius quod compositum est, nutritum est, et amicitiae colla dissoluta sunt, ad honorem intendebat ut separatum esset et vinceret perfect© tempore periodi: hic enim honor quo gloriatur odium dissolvendo colla amicitiae, dissolvit sacramentum a diis ccelestibus perfectum omnis eius quod est mutabile. Est autem mutabile omne id in euius compositione miscetur odium colligatum amicitiae. Hoc igitur dicit Empedocles quasi necessarium sit ex istis causis transmutari omne quod transmutatur. Causam vero eonvenientem quare sic vel sic mutetur, nullam ostendit.
Attamen tantum solum dicit quod etiam confessum est ab aliis. Non enim dicit quod existentium principiatorum quaedam sunt corruptibilia, et quaedam incorruptibilia, sed omnia dicit corruptibilia praeter elementa. Dicta vero superius disputatio, quam hic disputavimus, quaerit cur
160
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

haec existentium sint corruptibilia, illa vero non, si ex eisdem sint principiis ? et ideo pro illa parte non solvit: quia cum dicit causamquare quaedam non corrumpuntur, dicit ideo esse, quia non habent odium principium: et sic dicit non ex eisdem principiis esse corruptibilia et incorruptibibilia: et hoc in ista parte quaestionis non quaerebatur. Tot igitur et talia dicta a nobis ad probandum quod sunt eadem principia corruptibilium et incorruptibilium.
Si vero dicit quis diversa esse corruptibilium et incorruptibilium, una quidem erit prima dubitatio, utrum principia ipsa corrupiibilium sint corruptibilia et incorruptibilium incorruptibilia, sicut vigesima prima quaerit quaestio. Nam si dicantur illa principia esse corruptibilia, tunc manifestum est, quia necessarium est quod ipsa principia ex aliquibus aliis inter se sint principiis. Omnia enim quae physice corrumpuntur resolvuntur in ea ex quibus sunt principia principiorum priora ipsis: hoc autem est impossibile sive status sit in principiis in ante sumendo, sive non, sive in infinitum principiis sicut alia principia priora. De principiis enim principiorum eadem est quaestio quae de istis: et sic abitur in infinitum. Si autem status sic non potest esse nisi in corruptibilibus principiis: et tunc non solvitur quaestio, sed manet. Amplius aliud inconveniens est: quia corruptibilia principia possunt non esse et auferri per corruptionem: et tunc quaeramus, quomodo erunt in natura principiata corruptibilia ablatis principiis ? ablato enim principio non potest causari principiatum.
Si vero propter ea quae dicta sunt, iterum quis eligat aliam partem istius quaestionis dicensis, quod principia corruptibilium sunt incorruptibilia: tunc quaeritur, cur ex quibusdam principiis incorruptibilibus existentibus fiunt corruptibilia, ex diversis autem ab his quae cum his similiter incorruptibilia sunt, et incorruptibilia causata: similium enim causa
rum similes videntur debere esse effectus: unde sic contrarios a similibus principiis fieri effectus non congruum: sed ant impossibile est si essentiales et immediati sunt effectus., aut multa indiget ratione, si effectus non sunt aequaliter immediati et essentiales. Amplius autem in hoc ostenditur ista opinio esse vilis: quia n.ullus unquam Philosophorum ratione utentium conatus est dicere praeter studiuni diversa esse principia corruptibilium et incorruptibilium, sed concorditer omnes per studium loquentes eadem dicuntutrorumque esse principia: verum omnes Philosophi concordant et quasi masticando et dividendo per distinctiones inquirunt qualiter eisdem existentibus principiis quaedam principiatorum fiant corruptibilia, et quaedam incorruptibilia, alteram partem huius quaestionis accipientes ut parum aliquid. Et in hoc ostenditur vilis ^" sima esse omnium haeresis Manichaei,(!8i* * qui istam quaestionem solvens, duo dixit esse principia, unum incorruptionis, alteram corruptionis.
Non ignoro autem Avicebron in libro Fontis vitse istam videri solvere quaestionem, dicentem ea quae principia sunt et elementa, sicut forma et materia prima, quidem esse omnium eadem, proxima autem non esse eadem, Et primam quidem materiam vocat in qua primae inveniuntur materialis principii proprietates, quae sunt sustinere, recipere, substare, fundamentum esse sive fundare, individual, participare, et huiusmodi: et hanc dicit eamdem esse tam corporalium quam spiritualium et tam corruptibilium quam incorruptibilium. Proximam autem esse determinatam forma substantiali secundum gradus ipsius quae sunt esse, vivere, sentire, et intelligere, et determinatam cum forma substantiali aptitudine per tres diametros orthogonaliter se secantes: et hanc secundum suos gradus esse materiam corporum omnium, et determinatam tertio loco per qualitates primas activas et passivas, et hanc secundum suos gradus esse physicorum trans
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
161

mulubilium materiam. Quod autem istam malcrisB facit diversitatem, non dicit, lino iiitenditdieere de principio etelemenlo quod est forma: hoc enim lumen est iiitdligcntiae, sicut saepissime diximus: i*l. gradus accipimus secundum lumen inlulligentiae purum, et secundum lumen inlelligentiae virtuti corporis, quod eius inslrumentum est, permixtum: et tunc KDcundum gradus illius diversificatur: quoniam si virtus corporis non determiimtur qualitate, efficitur forma physice Iransmutabilis: et sic unam primam formum ponit in omnibus: et fere tendit line ad positionem Platonis: multa enim dicta Parmenidis et Xenophanis et alionun de quibus in primo libro mentionem IWimus, omnia dicta sunt ad huius quaentionis solutionem.
Opinio autem Aristotelis est, quod (irincipium movens idem sit: et cum mollis sit actus moventis primi et instruitiontum, et motor moveat ad formam quamhabet in seipso, quod forma quae mi in materia potentiali sit una, sicut una sanitas ex anima medici per instruinenta medicinae in animal traductae, et sicut forma formativae virtutis quae ipsa <»st per virtutem spirituum in distincta membra traducta. Sic enim motus primi motoris stat ad id quod movetur et non movet, et est dux virtus eius omnibus lid formam moventibus. Materia autem secundum Aristotelem secundum esse acccpta, sicut proprie sumitur in physicis, mm est unius generis, sed accepta sicut substantia fundans una est. Similiter autmn est de fine qui ultimus quidem unus t»«t: uniuscuiusque autem est diversus. Ciuusa autem corruptionis in omnibus est louge a principio primo distare, et cau8U incorruptionis est propinque esse iuxta IM'incipium, et causa motus est participare voile esse divinum. De omnibus autem his in physicis quidem multa diximus, |»ni3cipue in VIII Physicorum et in seen ndo C(Bli et Mundi, et ubi de natura loci disputavimus: iterum autem de his
VI
cum studio in undecimo huius sapientiae libro intendemus.
CAPUT XL
De dissolutione qusestionis vigesimse secundm,
Omnium autem ad considerandum dif Tewt.eteom.
. w. ficillimuiri, et ad considerandam et vi utrum
. . unum et ens
dendam veritatem maxime necessarium sunt substantias reest, utrum unum et ens sint substantias ^m ?
entium ? Et quia difficile est valde videre quid"Antiqui in illa senserunt quaestione, repetemus eam de verbo ad verbum secundum quod superius posita est. Vigesima secunda enim est quaestio, et quaeritur in ea, utrum unum quod est principium numeri, et ens quod est principium omnium et ad aliquid ante se non resolvitur, sint omnino idem et non diversum aliquid, sed tamen sint separata et prima substantia entium, an non sint ista prima substantia entium, sed potius aliquod subiectum et determinatum sub unoetente sit principium rerum, sive illud sit movens, ut amorem unitatem et principium entium ponit Empedocles, sive sit aliud materiale principium, sicut ignem vel aquam vel aliquod tale, ut ponebant diversi Philosophorum esse substantiam, et non unum et ens ? Quaeramus igitur secundum hunc intellectum quaestionis, utrum unum primum separatum quod secundum Antiquos est principium numeri et est ipsa unitas prima, qua quaelibet res est una, et ens quod est entitas primo, sit separata existentia substantiae omnium entium, eo modo quo de eis in opinione Pythagorae et Platonis in libro primo expositum est, ita quod utrumque eorum ita est substantia rerum, quod praeter ea nihil aliud est entium aliquid, nec ipsa ad invicem sunt alia, ita quod
11
162
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

hoc quidem sit ens, illud vero unum, sed ipsa rei unitassit ipsa rei entitas, et substantia sui quidditas ipsius: aut oportet quaerere quid in entibus determinatis est ipsum ens, quod est principium entis, vel quid est et quae est substantia in ipsum primum ens quod est principium, quasi sit quaedam alia natura subiecta huic communi intentioni quae est ens et unum.
Hi namque PMBsophorum qui mathematica principia ponu$t, dicunt primo modo. Illi vero de numero Philosophortim sicut naturalia principia ponentes, secundo modo tiaturam entis et unius habere se putant. Plato namque et Pythagorici putant ens et unum quae primae sunt intentionos, esse non aliud aliquid ab invicem: et hoc idem quod est unum et ens, esse naturam entium substantialem, quasi substantia entium sit id quod est unum aliquod esse et ens: eo quod viderunt, quod in quolibet ab eo est rei entitas et rei unitas, idemque est entitas unitas et substantia qua res est id quod est: et dixerunt ista esse prima ab omnibus particularibus maxime separata, et incorruptibilia, et ideo esse principia prima. Alii vero de natura loquentes* et utEmpedocles, quasi ad notius secundum sensum reducentes principia, dicunt quia aliquod unum determinatum in natura ens est principium. Videbitiir autem alicui effectum amoris, sicut Empedoclis vel dicta consideranii hoc principium quod est unitatis etentitatis causa, amorem esse conciliativum eorum quae in generatione unius nniuntur^ et sic amorem esse unum, et ens entium sic per causam dicta: hic enim amor, sicut diximus, est causa quare omnibus insit unum. Alii vero dicunt hoc ignem esse, alii aerem dicunt esse unum hoc et ens, ex quo facta sunt entia, et esse entium. Similiter autem aliquid subi ectum communi intentioni entis dicunt,et illi qui plura ponunt elementa esse principia entium. Necesse est etiam iis tot dicere ens et unum, quot dicunt esse essentials princi
pia bntium. Omnes enim isti coguntUr ab ista ratione quae super duas fundatur propositions, quariim una est* quod principium substantiate rei eius est entitas qtia est id quod est. Alia est, quod idem otimino est rei unius quae est eius entitas. Ista igitur est diversitas opinionum de hac quaestione;
ObiiciariiuS igitiir prittio contra ebs qui didunt tltliim et ©tis edffitnuhia noti esse mttth substatitiatti, sed alicfuid sttbiectUM feiU^ sicut dimiht Philbsbphi. Dibiffiiis brgd qubd Si qui lion pbiiuiit Uttum bt btts* quai sunt firiiiii iiitellebtUS, esse itlbstailtiatn et qtiidditatettl priihdih qtise bst rerliiii Substantia fet priticipiiiiti, illis bx syllbgisittd accidit neb alidrum aliqudd esse Separatum et rerum substantiam: unum enim et ens sunt prima et magis omnibus universalia: et ideo si principium qtiod est substantia bntium est qiiod est primum et iti pluribiis invenitur, ens et iinuni substantive sunt, vel nullum aliorum est substantia: quia sectlnda habent a primis et quod SUht principia sunt. Si vero non est aliquid quod sit in se separatum et principium uttum et ens, vix aliorum aliquid erit praeter ea quae dicta SUttt singularia: et sib nec diffinitiones erunt, nec demdnstrationes, quod valde impossibile est* Amplius cum unum Bit principium numeri, et numierus sit multitudo ek unitatibns aggregata, et Unum Bit conversum cum ente* si pbnatur substantia unius quod est principum non existere per se et esse principium, tunc palam est quod nec numerus erit quasi natura aliqua separata ab existentibus. Numerus enim est unitas, sicut diximus. Unitas autem est ptincipiuin unum: et ideo est quod est aliquod separatum: quia de ratione principii est quod sit separatum per se existens, quod est contra oinnes Pythagoricos et Platonicos, qui pdnebant numerum esse rerum et primum unum separatum principium, sicttt satis in primo libro est expeditum. Si Bnim alifuis 4kmt, quod unum et ens
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II 163
non sunt substantia separate, quae sunt rerum principia, hoc stare non potest: (iuia si aliquid est unum et ens idem, quia eonvertuntur, tunc necesse est quod prima coram principia sint unum et ens: quia nihil aliud ab ipsis praedicatur de eis universaliter non conversim, sed ea ipsa sunt prima praedicata per se et de omnibus aliis. Cum igitur quid est res (it substantia rei est quod substantialiter uoti coiiversim de re praedicatur, et est a re separatum, eo quod non conveftitiir cum ipsa, bportet quod substantiae primae sint ens et unum, et sint principia et substantia rerum omnium.
Sed in contrarium huius obiiciendo videtur, quod si ipsum eiis et ipsum unum secundum se acceptum dicitur esse quid et substantia separata et quidditas omnium aliorum, multa erit dubitatio, per quem modum esse possit diversum aliquid praeter ea. Dico autem hoc expouendo, quod dubitatio magna erit, quomod o uno erunt plura entia: quia cum differentia sit causa pluralitatis et numeric et nihil differentiae et distinctionis in entibus ponant primum ens et primum unum, eo quod omnia conveniunt in eo quod ens et unum sunt: et quod est principium convenientiae, non est principium differentiae. Si ergo dicatur quod tota substantia et quidditas omnium entium sunt primum ens et unum, non erit possibile dicere unde veniat entium divcrsitas et pluralitas: quia quod diversum est ab ente^ non est omnino: igitur, sicut in primo libro diximus, necesse est accidere secundum Parmenidis rationem, quia omnia entia sunt unum et idem primum ens. Utrumque ergo dictorumin ista quaestione est valde difficile, sive namque dicamus, quod unum primum ens sit idem rebus et substantia earum, sequitur impossibile esse quod numerus rerum sit rerum substantia sive substantiate principium entium. Si autem dicamus primo modo, quod unum et ens non sunt substantiae et principium prius anima, sicut paulo ante diximus quare, sequitur im
possibile esse quod numerus sit quidditas et substantia entium: quia diximus quod numerus est unitates: et ideo si prima unitas entium substantia non est, numerus substantia entium non erit. Quod si dixerimus aliam partem, quod unum et ens est tota substantia entium, eadem dubitatio est de ente quae prius dicta est, unde scilicet veniat pluralitas rerum? Id enim unum quod alietatemet diversitatem habet ab uno quod est principium et primum unum, hoc est,secundum unum quod aggregatur primo uno, iiecessario erit ex aliquo quod sit praeter ens primum: et si tunc primum ens est tota rei substantia, tunc illud secundum iiihil esse necesse est, ex quo in numero substantial! quod diversitatem facit, abutidat ab ente primo. Sed hoc dato, iterum non erit numerus: et sic iterum numenis non potest esse substantia rerum. Omnia enim clitia aut sunt tantum unum, atit multa quorum quodlibet est primum tantum unum, et sic unitatis unius: et hoc non facit numerum, quia una unitas non est numerus, sed multae et diversae. Et ille est intellectus huius disputationis: et ideo Averroes errat non tangens verum intellectum. Amplius Zeno omnibus his contradicens dicebat unum iiofl esse aliquod ens. Si enim unum est indivisibile sicut vere, tunc secundum hoc quod dignius in opinando iudicavit Zeno, unum nihil erit omnino: quia quod nec additum facit maius, nec ablatum facit minus, existentium omnino nihil esse dixit, pro ratione accipiens quod tale tali additum facit magis tale: et si unitas et punctum essent entia, addita entibus facerent maius, et ablata facerent minus: hoc autem dixit Zeno quasi palam sit quod entis veri sit mensura, et quod non est dimensum non sit ens: quod autem dimensum est, corporale est aliquid. Corpus enim solum secundum Zenonem est vere ens. Alia vero diversa aliquo modo dimensa faciunt maius, et quodammodo addita nihil faciunt maius, et quoad hoc sunt non entia. Linea addi
164
D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

ta longitudinem auget, et diminuit ablata, sed non latitudinem et profunditatem. Superficies autem addita auget longitudinem et latitudinein, et ablata easdem dimensiones diminuit, sed non profunditatem. Et ideo quodam modo sunt, et quodam modo non sunt. Corpus autem est simplex: punctum vero et unitas secundum diet am rationem nullatenus sunt.
Sed quoniam iste Philosophus Zeno sic ponderose per graves rationes speculatur, et secundum eum indivisibile unum non convenit esse, quod falsum est et rei veritati repugnans, ideo licet non ad propositam quaestionem pertinens, tamen ut perfectior sit doctrina, habeatur responsio suae orationis. Dicamus igitur, quod indivisibile additum alicui, maius non faciet: sed additum aliis, faciet plus secundum discretam quantitatem: quoniam additur vel indivisibili vel divisibili tale indivisibile: quia antea additum plus facit, et subtractum paucius vero nihil, sed aliquid.
Sed quaerendum est, quomodo ex tali uno indivisibili a pluribus erit mensura sive dimensio quantitatis continuae, sicut quidam dixerunt ? hoc enim simile est ei quod est lineam ex punctis componi dicere: quia iam in multis locis librorum naturalium testatum est.
Adhuc autem si quis suscipiat opinioriem aliter dicentium, quod scilicet ut quidam dicunt, Bet quantitas in gonere tam discreata quam continua ex duobus, quorum unum est ipsum unum indivisibile, et aliud sit non unum, et ex his duobus dicat quod fiat numerus, nihil minus quam prius quaerendum est, quare et quomodo ex uno et non uno quandoque fiat numerus qui est discreta quantitas, et quandoque mensura quee est quantitas continua, id quod factum est ex uno et non uno, si illud non unum quod additum uni est principium factorum est aequalitas quaedam, et una natura semper, sicut principium primum semper convenit unam naturam esse: nec enim
palam, quodmensurae continuae fiant ex uno et eodem ex quo fiunt numeri: nec etiam palam est, quomodo continua fiant ex numero: quia ex principiis essentialibus eodem modo se habentibus palam non est quomodo diversorum generum sunt facta: ergo quantitas continua non est ex uno unico, nec ex pluribus unis, nec ex uno et non uno: et sic nullo modo unum quod est indivisibile et principium numeri, est principium entium omnium. Omnis autem illa Antiquorum omnium contradictio causatur ex hoc, quod non distinxerunt multitudinem unius et entis: quoniam in veritate communissima ens et unum non sunt subiecto entium sicut univoce praedicata de entibus, sed analoga sunt primo quid em dicta de substantia, et de aliis prout sunt substantiae, sicut in sequentibus huius scientiae declarabitur.
CAPUT XII.
De disputatione vigesimss sextse quaeslionis.
Consequens autem dubitatio post ear^.^rn, quae dicta sunt, est quae vigesimo sexto utrum », loco proposita fuit, utrum scilicet numeri magnUmi et superficies et corpora et puncta sub tise rem.., stantiae aliquae sunt, an non ? Nam si ita substantiae non sunt, et principia sensibilium, ut quidam dicunt, diffugit a nobis aliquid esse ipsum ens sensibile: quia non videmus ex quibus componatur nisi componatur ex dimensionibus: et si ista non sint substantialia principia, diffugit rationem nostram quaenam entium sint substantiae sive substantialia principia corporum physicorum: omnis enim quantitas corporum constituitur ex tribus dimensionibus: nec est corpus aliquod nec rationem corporis habet, quod
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II 165
non est dimensum: et ideo corpus phynicum. secundum hanc rationem est, quod cum quantitate trium dimensionum 'motui et mutationi subiectum est: et rum nihil mobile sit nisi quantum tribus dimensionibus terminatur, et non convertatur, quia non omne tribus dimennionibus terminatum est mobile secundum ssepius iam inductam rationem, erit corpus dimensum tribus diametris praedicatum substantiale et principium substantiate physici corporis: et sic principia corporis erunt principia corporis physici: quia quod est principium principii, est etiam principium principiati. Si ergo illa dicantur non esse principia, videtur effugere rationem nostram quae sunt principia: passiones enim sive passibiles qualitates, et ea quae sunt ad aliquid sive relationes, et dispositiones sive habitus et rationes, et omnis alia multitudo accidentium, nullius penitus videntur significare Hubstantiam, sed potius sicut consequentia esse substantiae individuae referuntur ad subiectum quod est hoc aliquid sicut ad causam, sicut in sequentibus ostendemus: omnia enim ista et sunt in subiecto, et denominatione dicuntur de aliquo ut de subiecto. Subieclum autem est in se completum, quod est causa existendi in eo, et nihil eorum hoc aliquid: ea vero quae maxime sunt prima secundum naturam, subiectum significare videntur, ut sunt aqua, ignis, et caetera elementa ex quibus constant composita sive cominixta corpora: horum autem corporum calores et frigiditates et similes passiones, sicut humiditates et siccitates, licet sint potentiae naturales, tamen non sunt substantia, sed corpus ista suscipiens et patiens solum remanet ut ens aliquod per se, et sicut substantia alia per se existens: corpus autem componitur ex dimensionibus linearum et superficierum. Et ideo Plato tradidit, quod quinque primis corporibus attribuuntur quinque corpora secundaria, ita quod corpus quatuor basium quod continet triangulos aequales et similes, attribuitur igni: et habens
sex bases quadratas et similes aequales, comparatur terrae: et quod habet octo bases triangulatas aequales et similes, comparatur aeri: id autem quod est viginti basium triangularium aequalium et similium, comparatur aquae: habens autem duas et viginti bases pentagonales et aequales et similes, comparatur ccelo. Sed secundum dicta corpus est minus substantia quam superficies, et superficies est minus substantia quam linea, et linea minus est substantia quam unitas et punctum, sicut principiatum et constitutum minus est substantia quam principium constituens: his enim diffinitur et determinatur corpus *: et haec quidem contingere videntur esse sine corpore: corpus vero esse sine his impossibile est: quia si corpus est, superficies est et linea, et non convertitur: et talia omnia separata per naturam, sunt praedicata essentialia et ratio essendi et cognoscendi, sicut saepe dictum est in huius libri ante habitis. Propter quod multi quidem de prioribus Philosophis, qui Epicureorum sectam tenebant, putant quod id quod vere ens est, corpus est et substantia. Alia vero omnia quaecumque formae putabant esse passiones, et ideo corporum principia vere entium principia esse opinati sunt. Posteriores vero qui Stoicorum sectam inchoaverunt, et sapientores fuerunt quam priores, principia entium opinati sunt numeros esse, et hos esse ante principia corporis. Quemadmodum autem dicebamus, si ea quae dicta sunt, non sunt substantia et principia vere entis, omnino nulla sunt substantia ut vera et principia physicorum corporum, quae sola vere sunt: et omnino, ut videtur, nullum vere ens, si corpus dimensum non sit vere ens: quia, sicut diximus, horum accidentia non est dignum vocari vere entia esse.
Sed in contrarium obiiciendo, si haec quae inducta sunt confitetur aliquis, quod scilicet corporum longitudines et puncta sunt magis substantia et principia, tunc non videmus secundum rectam
166 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
rationem considerando qualium corporum sunt substantia et principia. Nam si ista impossibile est esse principia et substantiam in sensibilibus, cum illa sola sint corpora physica principiata, tunc nulla erunt substantia et principium puncta et lineae et superficies. Ouod autem impossibile sit esse ista principia et substantiam in scnsibilibus, reliiiquitur ex duduni determinates a nobis in Physic is. Corpus enim physicum secundum naturam est ante corpus mathematicum: quia corpus physicum est substantia ex materia et forma aptum undique intersecantibus se ad rectos angulos tribus diametris deterin inari, et hoc est aftite corpus tribus diamctris mensuratum et ante ipsas dimensionos qua* sunt corpus mathematicum. Relinquitur ergo, quod impossibile est quod istse dimensiones sint principia et substantia sensibilium corporum. Amplius autem ea quae dicta sunt omnia videntur esse dimensiones corporis iam secundum substantiam subsistentis, superficies quidcm mensurans ad latitudines, corpus vero sive corpora dimensio mensurans ad profunditatem, linea vero mensurans ad longitudinem. Sunt igitur omnia ista secundum naturam consequentia corpus iam constitutum ex principiis substantialibus, non sunt principia substantial ia ipsius. Ad haec autem quae inducta sunt, est quod si dimensiones sunt in quolibet corpore, simpliciter est ligura in quocumque solido corpore naturali. Igitur si in lapide figura Mercurii non est principium substantiate, nec in cubo figura cubi sicut principium detcrmiuatum et substantia, tunc nec Iirmi sive corporis dimensio^ nec superficies erunt principia ad esse determinantia corpus sensibile: quia figura nihil est aliud quam quantitas linea vel lineis determinata: et ideo si divisiones debeant dici substaniialia principia, ideo quod corpus secundum quod est non est sine eis, tunc etiam figura erit substantiale principium: quia nullum corpus est sine figura. Nam si' quaecumqne dimensio sub
stantiale principium est, tunc figura est consubstantiale principium. Quam vis enim ipsa figura sit determinans medie*tatem corporis, et sic dividatur diviso corporo sicut dimensio, et nec separetur a corpore nec a medietate, quia corpore resoluto in partes dimensionis, resolvitur ligura in partes figurae: tamen non est propter hoc substantial principium corporum: ergo nec dimensiones primorum et superficierum erunt principia corporum. Eadem autem ratio est et in puncto et unitate, quorum utrumque accidentals quantitatis est principium et non substantiae. Est igitur secundum dictum istorum, si maxime inter principiata substantia est corpus, dimensiones autem et principia quantitatum sunt magis substantia quam ea substantia quae est corpus, et ista, sicut iam probatuin est, non sunt substantiae aliquae: tunc diffugit a nobis, sicut a principio quaestionis dictum est, aliquid esse primum, quod secundum ipsos vere est ens, et diffugit a nobis id quod vere est aliqua substantia vere entium.
Ad haec autem omnia quae dicta sunt circa generationem et corruptionem accidunt ex ista positione irrationabilia. In generatione enim videtur vera substantia non ens prius nunc esse per generationem, cum generatio sit mutatio ex non ente in ens: aut per corruptionem videtur e contra, prius existens posterius non existere, et substantia sensibilis videtur pati ista cum generatione et corruptione, et sic fieri a principiis substantias vel resolvi in ea: et generatio quidem est composite ex his quae non idem sunt nomine et diffmitione, sicut ex eisdem nomine et diffinitione componitur linea et superficies, similiter et mathematicum corpus: et cum dividuntur ista, dividuntur in ea quae eadem sunt cum diviso nomine et diffinitione. Secundum autem ea quae nunc dicta sunt, non convenit fieri sive generari et corrumpi puncta et lineas et superficies et corporis dimensiones, ita quod quandoque illae dimensiones
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II 167
iint existentes generate ex non punctis nt non lineis et non superficiebms et non corporibus, et quandoque Bint non existentes corruptee ex punctis in non puncta nt ox lineis in non lineas, et ex superficieIms in non superficies, et ex corporibus in non corpora. Nam sicut quando fiunt mathematics quantitates ex pluribus quae conveniunt nopaine et ratione corpora nimul copulantur, sicut quidam Antiquorum corpora ex corporibus dicebant copulari, tune quandeque fit una quantitas eopulatorum nomine et ratione conveniontium, aut distinguuntur ex uno in ea iiuflB nomine et ratione conveniunt: quia Aim quantitates fiunt sic distinctorum, ftiout omne continuum ex continuis copulatur et in continua diffinitur. Igitur secundum isuperius inductam generationis rationem taliter copulatum non est compositum, sed potius id quod est corruplum: et cum accidit corruptio cum sit do numero discretorum, hoc est in principia sua ex quibus est resolutorum, quae prius sunt non substantiae existentes, illarum, inquam, compositio estgeneratio, ot sic compoiiitur generatum. Indivisibile autem punctum non potest sic dividi in duo componentium, materiam et formam: quia mutationi et motui non subiicitur, et per consequens ea siG dividuntur: quia essentialiter principiantur a puncto sicut linea et superficies et corporalis dimensio. Non ergo subiiciuntur gonerationi, et componuntur et dividuntur per materiam et formam sicut generata et corrupta. Et si datur quod generantur et corrumpuntur, oportet quod ex aliquo quod sub privatione ipsorum est materiali principio generentur, et ad idem corrumpantur, quae omnia impossihilia sunt.
Similiter etiam se habet circa id quod ipsum nunc est in tempore: hoc enim otiam non per se convenit fieri et corrumpi: attamen ipsum nunc in tempore videtur semper aliud et aliud esse, non quidem substantia alia vel alia existens, wed aliud secundum esse praeteriti et fu
turi quod constituat: sed de hoc sufficienter determinatum est in quarto nostrorum Physicorum. Sed quoad praesentem intentionem sufficit hoc quod non est compositum ex materia et forma, sive potentia et actu, ut possit generationi subiici et corruptioni: et sua copulatio qua prius et posterius copulat, non est compositio qua componitur generatum. Palam est autem, sicut diximus, quod similiter se habet circa puncta et lineas et superficies. Eadem enim ratio quae ad ea quae dicta sunt, est de omnibus. Omnia enim haec secundum unam similitudinem sunt aut termini copul antes continuum ex continuis, aut divisiones sunt distingtientes continuum in continua. Haec autem quaestio accidit his qui non distinguunt inter corpus mathematicum et physicum, et principia mathematici dicunt esse principia physici: et haec disputatio quae facta est in contrarium, est eius vera determinatio, tamen a nobis in pluribus digesta.
CAPUT XIII.
De solutione ultimm quasstionis prius inducts.
Omnino vero sive universaliter dubita Text, et mm.
18
bit aliquis de quaestione ultimo superius utmm preeposita, sive de vigesima septima, quia matica smt haec affinitatem habet cum ea quae iam dam princi
TT pia sensibi
disputata est. Maec autem est, quare lium quae
etiam praeter mathematioa et senstbilia in quibus sunt mathematica secundum esse, oportet quaerere quaedam quae nec infra sunt sive media ? et hoc est quaerere, si substantiae quaedam separatee sunt praeter sensibilia, aut omnes sunt in eis ? Quaerimus hic ergo, ad quam utilitatem quaeruntur haec quae sunt substantiae quas secundum Platonem ponimus esse species ?
L ■ dicuntur
species i
I 68
D. ALB. MAG.
ORD. PILED.

Nam hoc cogit nos quaerere species: quia mathematica non possunt esse formalia principia sensibilium, cum in aliquo quodam quam species ideales differant a sensibiiibus: eo quod mathematica cum formis substantialibus non conveniunt nomine et diflinitione, sed diffcrunt ab eis; eo quod non habent rationem conceptam cum materia sensibili, et tamen secundum esse sunt in eis: et ideo non possunt esse principia eorum: quia principia nomine et ratione conveniunt his quorum sunt principia, sicut per se homo cum homine, et per se asinus cum asino, et sic de aliis, et sic esse plura similia specie, quorum quaedam sunt separata, et quaedam sensibilia, non differunt ratione diffmitiva sicut mathematica et physica, et hac necessitate species inquiruntur: quia id quod non est in actu speciei et formae, sed in potentia, non fit in actu nisi per hoc quod est actus et species.
Sed si sic dicatur, sequitur quod principia horurn sensibilium quae sunt ideae, non erunt in aliquo determinato numero: quia sicut praesentium sive sensibilium litterarum, hoc est, litteratarum vocum quidem omnium non possunt esse numero determinata principia quae componunt eas, cum ipse litteratse voces infinitae sint, sed specie et forma possunt esse huius vocum principia elementalia determinata, sicut sunt Latina elementa determinata, quae tamen voces componunt infinitas in quibus materiata sunt infinita, nisi quis sumat elementa et principia huius syllabae determinatae aut huius determinatae vocis: harum enim principia et elementa sunt numero etiam determinata, et non tantum specie. Secundum hanc igitur rationem, si ideae quaeruntur ad hoc quod principia et elementa sint sensibilium existentia de ratione eorum in eis, oportet quod specie quidem determiiiata sunt, sicut et sensibilia, sed non numero, sicut nec sensibilia sunt determinata per materiam. Omni autem eodem modo simile est in eis quae sunt infra sive media ; mathematica
namque et Hiis in mediis infinita sunt per numerum quae specie sunt determinata: ergo non habent diversum modum essendi a mathematicis: ergo si non sunt in aliquo esse differenti quod sit praeter sensibilia et mathematica alia quaedam entia, qualia esse dicunt quidam ipsas species ideales, non erit idea una numero et specie substantia separata, sicut dicunt unum esse hominem specie et numero, ex quo sicut ex sigillo hunt omnes homines, et sic dicunt esse unum numero asinum, et sic de aliis. Et iterum ex ista ratione sequitur, quod nec principia entium numero erunt quanta sunt alia ab eis sensibilia, sed specie tot erunt quanta sunt illa specie, et quot sunt in eis multiplicata per numerum eorum: et sic non sunt separata. Igitur si hoc quod dictum est necessarium est, tunc etiam necessarium est propter hoc quod dictum est sic esse: etenim quamvis hoc per talem rationem non certificaverint illi qui dicunt esse species ideales, hoc tamen est quod dicere volunt, et eos ea quae dicta sunt necesse est dicere: quia secundum eos idearum singula substantia quaedam formalis est, et non secundum accidens, sed per se, quia est forma et ratio substantiae.
In contrarium obiiciendo, quod si ponimus species esse et non esse numero determinatas sicut sunt singularia sensibilia quorum sunt principia, sedponimus multas quidem species, sed quamlibet unam numero et esse sicut principia, iam disputando qutestione decima nona diximus quae ex hoc contingere necesse est impossibilia: cum enim sint principia et elementa, contingit secundum hoc tot esse principiata, quot sunt principia et non plura.
Est autem huius quaestionis solutio, Nota i. quod Plato non sic ponit ideas: licet enim tioniH' •
XL rum s,( ,
poneret specie multas et numero unam, dum,|n ipse tamen virtute dixit eas universales, sicut causa una eadem manens praehabet causata niulta et facit ea. Sed ista disputatio destruit formas in hoc quod sunt
LIBER III METAPHYSICORUM, TRACT. II
169

pniieipia essendi et cognoscendi: quia *ie oportet ipsa esse in re et aliquid esse rni: et sic Veritas est, quod in artifice p'rimo sive motore primo est forma una, H inultae in rebus, et haec forma una est ipNH mens motoris secundum substanliiim et esse, et non multiplicatur nisi wiM'undumrationem relationis agentisper iiilclloctum ad ea quae agit.
CAPUT XIV.
ttv qumstionibus vigesima quarta et vit/esima quint a.
m His autem quae in hac quaestione di'*•• via sunt, affine et cognatum est quaerere **fquod vigesimo quarto loco supra in ermmeratione quaestionum est positum, uI.rum scilicet illa quae sunt principia ei elementa entium, sunt principia potentate existentia, aut alio modo, hoc est, actu ? Haec autem quaestio causatur ex hoc quod unumquodque prius videtur esse in se, quam in actione produeendi alteram. Si igitur detur, quod a I iter existentia sunt principia quam potentate, ita quod sunt actu principia, tunc sequitur, ut videtur, quod aliquid sit prius principiis primis: quia in unoquoque uno quod est actu quandoque, et potentia quandoque, prior est potestas quam actus qui est causa alia secundum modum a potentia ente: sed possibile non est quod aliquid sit prius primis principiis: ergo necessarium est esse illo modo quo potentia videlicet sunt principia, propter rationem quam primo induximus: propter quam fere omnes Antiqui posuerunt et dixerunt aliquando ex non agentibus principiis facta esse agentia, et sic incepisse mun<lum per generationem, sicut disputatum
est a nobis in principio NlllPhysicorum nostrorum.
In contrarium autem huius obiicitur, quod si detur quod principia et elementa primo sunt potestate principia, tunc contingere potest quod aliquando nihil omnino sit entium: et hoc ideo contingit, quia illud quod nondum est, possibile est esse: non enim fit aliquid nisi quod primo est non ens. Et hoc impossibile est produci in esse nisi ab eo quod actu est. Cum igitur nihil fiat quod est de numero impossibilium esse, nihil erit omnino si principia non actu sint.
Est autem huius quaestionis Veritas, quod necessarium est primum principiurn actu esse et primum mo turn, et per illa naturaliter produci omne quod producitur et causatur: a primo enim principio causantur intelligentiae secundum suos ordines et ecelorum ordines, sicut ostendemus in sequentibus. Non autem loquimur hic de elementis quatuor ex quibus fiunt mixta corpora, quia illa non sunt elementa entis: sed loquimur de elementis et principiis entis, sicut Anaxagoras et Empedocles et Plato posuerunt principia quandoque agentia et quandoque non agentia, et incipere agentia fieri postquam non egerunt: et hoc ssepius fieri in revolutionibus multorumsaeculorum, quae successive fieri dicebant post magnum mundi annum revolutum. Contra quas positiones perfecte disputatum est in VIII nostrorum Physicorum, sicut diximus. Istas igitur ornnes disputationes quaerere est necessarium de principiis. Ex istius autem eiusdem quaestionis disputatione et determinatione scitur id quod vigesimo quinto quaesitum est, utrum scilicet cum motu principia vol sine motu sint ? constat enim, quod si primo potentia sunt quam actu, quod oportet ea per motum fieri principia: et haec est falsa pars quaestionis. Si autem sunt actu, tunc primum principium est immobile, sed per motum qui est actus eius, prin
170
D. ALB. MAG. ORD. PILED.

cipiabit omne quod est, sicut diximus in ante habitis.
CAPUT XV.
De solutione qumstionis mgesimm tertiae prius propositi.
Text, et com Ultimo quaeramus quod vigesimo terUtrum prin tio quaesitum est, utrum principia uniuniversalia versalia sint, aut, ut dicimus, singulars?1* ria rerum singularium? licet enim aliquid simile quaesiverimus huic in quaestione vigesima quarta, tamen non est idem: quia ibi quaesivimus quae sit natura generis tantum, hic autem quaerimus de natura formae quae vere est rei principium. Si enim detur quod principia sint universalia, tunc videtur quod non erunt vere et realiter substantias: nihil enim praedicatorum communium significat hoc aliquid, sicut omne quod hoc aliquid signatur per suam formam, sed potius significat quale quid: substantia vero omnis significat hoc aliquid, eo quod dat ei rationem et nomen: hoc autem etiam ostenditur de
ducendo ad impossibile: si enim tale significans est hoc aliquid, et est forma particularis quae praedicatur, sicut quidam dicunt: et cum hoc supponitur, quod praedicatur communiter, tunc idem numero praedicatur de omnibus, sicut homo unus numero de Socrate et Platone et omnibus aliis. Socrates ergo est idem homini, idem Plato, et omnes alii: et quaecumque uni et eidem sunt eadeim ipsa sunt eadem: ergo omnes homines sunt unus numero homo. Idem est cum dicitur Socrates animal, quod idem numero animal cum omnibus animalibus aliis, si singulum talium praedicatorum significat hoc aliquid et unum idem: ergo si detur quod universalia sint principia, haec et talia contingunt impossibilia.
Si autem detur quod non sunt universalia, sed quasi singularia, tunc nulla erunt per ea scibila: eo quod omnes omnium scientiae sunt universales; ergo principia universaliter praedicata oportet ponere diversa a principiis istis primis, si futura est esse eorum scientia de ipsis.
Et Veritas huius quaestionis est, quod eadem principia sunt universalia et particularia et praesentia essendi et cognoscendi diversimode accepta, sicut in ante habitis diximus.

Ockham

3,209

edits

Changes

Directory:Logic Museum/Albertus Magnus: Commentary on the Metaphysics/Book III/Tractatus ii (view source)

Revision as of 19:19, 30 October 2009

Navigation menu

Page actions

Page actions

Personal tools

Navigation

semantic

Site statistics

Tools

Search